HARVARD UNIVERSITY
Ernst Mayr Library of the Museum of Comparative Zoology
Redaktie : Dr. J.-P. Borie (Compiègne, France), T. Garrevoet (Antwerpen), B. Goater (Chandlers Ford, England), Dr. K. Maes (Gent), Dr. K. Martens (Brussel), A. Olivier (Antwerpen), H. van Oorschot (Amsterdam), D. van der Poorten (Antwerpen), W.0. De Prins (Antwerpen). Redactie-adres : W.0. De Prins, Diksmuidelaan 176, B-2600 Antwerpen (Belgium).
Uitgegeven met steun van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - Dienst Onderwijs Jaargang 24, nummer 1 1 maart 1996
Microbisium brevifemoratum (Ellingsen, 1903), een nieuwe soort voor de Belgische fauna (Arachnida, Pseudoscorpiones: Neobisidae)
Hans Henderickx
Abstract. Microbisium hrevifemoraitim (Ellingsen, 1903), a new species for the Belgian fauna (Arachnida, Pseudoscorpiones: Neobisidae)
Some specimens of Microbisium brevifemoratum (Ellingsen, 1903) were found in the nature reserve "De Liereman" at Oud-Tumhout (prov. Antwerpen, Belgium). This species was never mentioned before from Belgium. The species lives in wet, acid biotopes with Sphagnum and is distributed in North and Central Europe.
Résumé. Microbisium brevifemoratum (Ellingsen, 1903), une espèce nouvelle pour la faune beige (Arachnida, Pseudoscorpiones; Neobisidae)
Quelques exemplaires de Microbisium brevifemoratum (Ellingsen, 1903) furent trouvés dans la réserve naturelle "De Liereman" a Oud-Tumhout (prov. Anvers, Belgique). Cette espèce, mentionnée ici pour la première fois de Belgique, vit dans des biotopes humides et acides avec Sphagnum. La distribution comprend I'Europe septentrionale et centrale.
Key words: Microbisium brevifemoratum - Pseudoscorpiones - faunistics - Belgium.
Henderickx, H.: Hemelrijkstraat 4, B-2400 Mol.
In het najaar van 1995 werd het strooisel van een aantal, door de warme zomer uitgedroogde, vennen van Mol en Oud-Turnhout onderzocht op in vertebraten. Er werd gebruik gemaakt van een zeef met een maasgrootte van 25 mm^ De partikels die door de mazen passeerde, werden gescheiden van grof materiaal uit de strooisel laag, mos en humus. Dit materiaal werd later verder gezeefd en gecontroleerd op de aanwezigheid van o.a. pseudoschorpioenen.
In een ven van het gebied "De Liereman" te Oud-Turnhout (prov. Antwerpen)
Phegea24{\){\.\\\.\996)\ 1
/»A-t>v//t^///ora//y/« (Ellingsen, 1903), Oud-Tumhoiit (prov. Antwerpen) 19
XI. 1995, leg.
H.
Figuur 2: Microhisium hrevijcmoralum (Ellingsen, 1903), cephalothorax met aanduiding van het epistoma.
Phegea 24 ( 1 ) ( 1 .III. 1 996); 2
werden naast enkele tritonymfen en imago's van Neobisium carcinoides (Hermann, 1804) ook enkele exemplaren aangetroffen die behoorden tot Microbisium brevifemoratum (Ellingson, 1903) (Neobisidae) (fig.1), een soort die nog niet gesignaleerd werd uit België. Volgens Beier (1963) komt ze vrijwel uitsluitend voor in Sphagnum van heiden en moerassen, in zeer vochtige, zure biotopen. De soort is bekend van Denemarken, Finland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Zweden, Zwitserland, van enkele plaatsen in Rusland en West-Duitsland (Heurtault pers. med.. Beier 1963).
Kenmerkend voor deze soort is de aanwezigheid van een epistoma in de vorm van een gelijkzijdige driehoek (fig. 2) en de regelmatige vorm van de tanding op de pedipal- penschaar. De femur is korter dan de cephalothorax, een kenmerk waaraan de soort zijn naam te danken heeft. Bijzonder is de aanwezigheid van een gereduceerd aantal (3 in plaats van 4) trichobothria op de beweegbare vinger van de pedipalp. Bij de meeste Neobisidae duidt dit op een nymfaal stadium (tritonymf).
Dankwoord
Met dank aan Aline Raeymaekers en de familie Dekeuninck voor de hulp bij het zeven van de stalen, aan Léon Baert, Dr. Jacqueline Heurtault en Willy De Prins voor de waardevolle informatie.
Literatuur
Beier, M„ 1963. Ordnung Pseudoscorpionidea (Afterskorpione). - Bestimmungshücher Bodenfauna Europas 1:1- 313. Akademia Verlag, Berlin.
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 3
Boekbesprekingen
Licht, W.; Sirüucher am WaUranJ, in Hecken und Gehüschen.
9,5 X 17,5 cm, 96 pagina's, 102 kleurenfoto’s, 32 afbeeldingen in kleur, Franckh-Kosmos Verlags-HmbH &. Co., Postfach 10 60 1 1, D-70049 Stuttgart, gebonden, 1995, DEM 9,80 (ISBN 3-440-06434-4).
Er bestaan vele flora’s en boeken over bomen terwijl boekjes over struiken niet zo’n voor de hand liggende zaak zijn. Daarin brengt deze publicatie dus verandering. In de natuurgids worden 76 soorten struiken behandeld die men in de vrije natuur of in parken kan aantreffen. Van al deze soorten worden één of meer kleurenfoto’s afgebeeld zodat een zekere determinatie zonder al teveel moeite mogelijk is. Deze foto’s stellen meestal bloeiende struiken voor. Deze zijn in het boekje volgens de bladstand gerangschikt, wat met een handige kleurencode wordt aangegeven. Soorten die met elkaar kunnen worden verwisseld, worden steeds op tegenoverliggende bladzijden afgebeeld. De foto’s zijn zonder meer van goede kwaliteit.
De tekst onderaan elke bladzijde handelt over de typische kenmerken van de behan- delde struik en geeft verder informatie over de standplaats, de bloeitijd, de hoogte, de vrucht en allerlei wetenswaardigheden zoals de ecologische betekenis van struiken en de gebruiksmogelijkheden van de vruchten en andere plantedelen. Omdat sommige vruchten van struiken giftig kunnen zijn, wordt dat telkens met een symbool aangege- ven. Op de voorflap staan alle giftige bessen trouwens bij elkaar in kleur afgebeeld.
Op de achterflap staan verschillende groeivonnen van struiken afgebeeld (onder- scheid tussen boom en stniik, halfstruik, klimstniik enz.) en wordt de kleurencode volgens bladstand en -rand uitgelegd.
Dit handige boekje, dat in elke jaszak of wandeltas past, is een uitstekende hulp voor de determinatie van stniiken. Omdat het niet geplakt, maar gebonden is, zal het langer kunnen meegaan dan menig ander gelijkaardige publicatie.
W.0. De Pnns
Wirth, V.; Flechlenflora.
12 X 18,5 cm, 661 p., 63 tekstfiguren, UTB 1062, Verlag Eugen Ulmer, Postfach 70 05 61, D-70574 Stuttgart, paperback, 1995, DEM 39,80 (ISBN 3-8252-1062-6).
Deze tweede, verbeterde en uitgebreide editie verscheen 1 5 jaar na de eerste druk. Met het huidige boek is het mogelijk de ruim 1500 verschillende soorten korstmossen te detennineren die in Centraal-Europa voorkomen. Het werk bestaat dan ook hoofdzakelijk uit detennineertabellen waarbij het onmiddellijk opvalt dat er naar verhouding weinig figuren zijn opgenomen. Dit komt omdat het detennineren van korstmossen niet een klus is die men eventjes klaart, maar degelijk onderzoek vereist waarbij meennaals naar een binoculair moet gegrepen worden en waarbij in vele gevallen doorsnedèn door de plantjes, voornamelijk de vruchtjes, moeten gemaakt worden.
Tegenover de eerste uitgave werd een hele reeks nieuw ontdekte soorten opgenomen. Verder werd een nieuw hoofdstuk over de chemie van de korstmossen geschreven. De verspreiding en het voorkomen werd bij vele soorten nauwkeuriger aangegeven. Anderzijds werden sociologische gegevens weggelaten om plaats te maken voor de nieuw opgenomen soorten.
In het inleidend deel wordt uiteengezet hoe men het best kan te werk gaan bij het detennineren van korstmossen. Tevens staan er allerlei bijzonderheden over hun bouw, chemische samenstelling, het voorkomen en de verspreiding (geografisch en verspreiding in de hoogte). De gebruikte vaktermen en afkortingen worden duidelijk uitgelegd. Omdat het boek hoofdzakelijk uit detennineertabellen bestaat, wordt hun gebruik met een voorbeeld verklaard.
Het zal duidelijk zijn dat dit boek niet voor de oppervlakkige natuurliefhebber geschikt is, maar wel voor de degelijke onderzoeker die van korstmossen zijn studieobject wil maken. Ook mensen die in andere disciplines werkzaam zijn, maar een zekere detenninatie van korstmossen wensen, kunnen dit boek met succes raadplegen.
W.0. De Prins
Phegea 24 (1) (UIL 1996): 4
Notes on the taxonomie status and supposed biogeo- graphic affinity of the Pseudochazara anthelea (Hübner, [1824]) populations from Kipros (Cyprus) and from the Greek island of Kós (Lepidoptera: Nymphalidae Satyrinae)
Alain Olivier
Samenvatting. Beschouwingen over de taxonomische status en veronderstelde biogeografische verwantschap van de Pseudochazara anihelea (Hübner, [1824]) populaties van Kipros (Cyprus) en die van het Griekse eiland Kós (Lepidoptera: Nymphalidae Satyrinae)
Rebel beschreef in 1916 Pseudochazara anihelea acamanihis van het eiland Kipros (Cyprus) en somde een reeks kenmerken op welke de erkenning van dit taxon zouden rechtvaardigen. Dezelfde auteur vermeldde deze zelfde ondersoort voor de eerste maal van het Griekse eiland Kós in 1936, waarbij een bijzondere biogeografische affiniteit tussen de populaties van beide eilanden werd gesuggereerd. De diverse kenmerken van P. anihelea acamanihis worden kritisch getoetst en blijken, na vergelijking met uitgebreid materiaal uit Turkije en de Oostelijke Egeïsche eilanden, binnen de normale variatie van de nominaatvorm te vallen. Bijgevolg wordt P. anihelea acamanihis onder deze gesynonimiseerd en wordt bovenvermelde biogeografi- sche affiniteit geïnvalideerd.
Résumé. Considérations a propos du statut taxonomique et de l'affinité biogéographique supposée des populations de Pseudochazara anihelea (Hübner, [1824]) de Kipros (Chypre) et de l'ïle grecque de Kós (Lepidoptera: Nymphalidae Satyrinae)
Rebel décrivit en 1916 Pseudochazara anihelea acamanihis de l'ïle de Kipros (Chypre) et énumérait une série de caractéristiques qui justifieraient la reconnaissance de ce taxon. Le même auteur rapporta cette même sous-espèce pour la première fois de l'ïle grecque de Kós en 1936, suggérant ainsi une affinité biogéographi- que particulière entre les populations de ces deux ïles. Les divers caractères de P. anihelea acamanihis sont évalués de fa9on critique et, après comparaison avec un matériel nombreux de Turquie et des ïles égéennes orientales, ceux-ci se révèlent faire partie de la variation normale de la fonne nominative. Par conséquent, P. anihelea acamanihis est synonymisé sous celle-ci et l'affinité biogéographique postulée ci-dessus est invalidée par 1a même occasion.
Key words: Pseudochazara - anthelea - acamanihis - Kipros (Cyprus) - Kós - biogeographic affinity.
Olivier, A. : Luitenant Lippenslaan 43 B 14, B-2140 Antwerpen.
Introduction
In 1916, Rebel described a subspecies of Pseudochazara anthelea from the island of Kipros (Cyprus) as "Satyrus anthelea (Hb.) acamanthis n. subsp.". The differentiating characters, according to this author, are :
- the shorter wings [smaller size ?] ("der kurzen Flügelform")
- the sharply defmed proximal border of the [forewing] postdiscal band in the female ("scharfen Begrenzung der Auftenbinde (...). Beim Weibehen ist die tief ockergelbe AuBenbinde basalwarts ebenso scharf und ununterbrochen begrenzt ...")
- the postdiscal band on upperside hindwing is reduced to a small orange patch in the females ("Auf den Hinterflügeln fmdet sich nur ein kleiner ockergelber AuBenfleck")
- a narrow white postdiscal band in the males ("Beim Mannchen ist die weiBe AuBenbinde ebenso schmal ...")
- in the males, the postdiscal [forewing] ocelli are larger than in nominotypical anthelea in the males ("die beiden Augenflecke der Vorderflügel sind (...) gröBer als bei Anthelea- Stammform) and the space in between is invaded by blackish brown ("Ihr Zwischenraum ist wie bei Amalthea schwarzbraun ausgefüllt")
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 5
Rebel (loc. cit.) further noted its resemblance with P. anthelea amalthea (Fri- valdszky, 1845) in its smaller size, the narrowness of the postdiscal band and the larger postdiscal ocelli in the male, the basally closed postdiscal band on forewing and the reduced postdiscal area on hindwing in the female. P. anthelea amalthea indeed shows these features to an extreme degree. This taxon, that occurs on Kriti (Crete) - its type- locality - and also in mainland Greece and the Southern Balkans, further differs constantly from all the other described subspecies in the white colour of the postdiscal band in the female. Therefore it will not be considered further in the present discussion.
Subsequent authors have not questioned the validity of P. anthelea acamanthis until van Oorschot, van den Brink & van Oorschot (1987) studied its status again in a taxono- mie revision of P. anthelea, whereby they designate a lectotype for P. anthelea acaman- this. These authors noted that the wingspan of the males in this subspecies cannot be used as a relevant difference with the subspecies anthelea and further found the postdiscal band on the forewing upperside in the females to be inwardly closed in 19 examined specimens, while they found an open condition in 14 specimens. Additionally, they noticed that the area between the apical ocellus and the apex of the forewing upperside is completely blackish brown in all but one of the 22 male specimens of acamanthis they examined. They conclude that "the absence of the white spot in the apical area and the narrow postdiscal band in the males give reason to agree reluctantly with Rebel in appointing subspecific rank to the Cyprus population".
Finally, Olivier (1993) expresses serious reservations about the validity of P. anthelea acamanthis.
In 1936, Rebel reported this species for the First time from the island of Kós, making the following remarkable statement: "Vier d' und ein frisches ? von der Insel Kos, Mt. Dikeo, 8. VI., lassen sich von der zyprischen Form acamanthis nicht trennen. (...). Zoogeographisch ist das Vorkommen der Art in der Form Zyperns auf dem koischen Gebirge sehr bemerkenswert".
Subsequently, both Hartig (1940) and Bernardi (1961) also admit the presence of P. anthelea acamanthis on Kós, while van Oorschot et al. (loc. cit.) state : "According to Rebel acamanthis is also present on the Greek island of Kos, but we were not able to verify this".
Aims of the present study
A particular biogeographic affinity between the faunas of the S.E. Aegean and Kipros has been suggested on several occasions. Beside the present example, other ones have been quoted for butterflies in the literature, all of these pertaining in peculiar to Kipros and Ródos (see Olivier op. cit. for a discussion and evaluation of all these cases). Recently, Olivier & Coutsis (1995) have discussed one possible example of such an affinity between Maniola cypricola (Graves, 1928) from Kipros and M. halicarnassus Thomson, 1990 from the Bodrum Peninsula (SW. Turkey) and Nissiros. More such situations have been reported for other animal groups, e.g. Tipulidae (Diptera) and land snails (Theowald & Oosterbroek 1990 ; Glaubrecht 1993, 1994).
Between 1986 and 1994, I had the opportunity to collect large series of P. anthelea from Kipros as well as from the Eastern Aegean islands and the Bodrum Peninsula (the bulk of this material is deposited in the VLCA collection) and to compare these to further material from the Turkish mainland (also in the VLCA collection).
In the present contribution, the validity of the taxonomie status of P. anthelea
Phegea 24 (1) (1.III.1996): 6
Plate 1
Plate 1: l^.seuJocfuizara anihelcu aulhcleci {Hühner, [1824]): Males
1. Óros Karvoiini (Samos, Greece) (1 150m), 1 1. VI. 1988, leg. A. Olivier, in coll. VLCA. 2. Óros Karvoimi (Samos, Greece) (1150m), 13. VI. 1988, leg. A. Olivier, in coll. VLCA. 3. Óros Karvoiini (Samos, Greece) (1150m), 17. VI. 1989, leg. A. Olivier, in coll. VLCA. 4-5. Óros Pelinéo (Hios, Greece) (1000-1297m), 22. VI. 1990, leg. A. Olivier, in coll. VLCA. 6. Coruli valley, 12-25 km NE. Ispir, St. 1710 (Prov. Erzurum, Turkey) (1400m), 4- 12.VII.1991, leg. W. De Prins, D. van der Poorten & A. Riemis, in coll. VLCA. 7-8. 2-3 km N. Ortakent (Bodrum Peninsula, Prov. Miigla, Turkey) (300-400m), 6.VI.1992, leg. A. Olivier, in coll. VLCA.
Fhegea 24 ( 1 ) ( 1 .III. 1 996); 7
Plate 2: Pscudochazaru iiniheica anihelea (Hiibner, [1824]): Males 1-2. Óros Dikeos (Kós, Greece) (400-800m), 28.V.1988, leg. A. Olivier, in coll. VLCA. 3-4. Óros Dikeos (Kós, Greece) (750-846m), 1 7. VI. 1 992. leg. A. Olivier, in coll. VLCA. 5-7. Platres (Kipros - Cyprus) (900-1000m), 7. VI. 1991, leg. A. Olivier, in coll. VLCA.
8. Lemithoii (Kipros - Cyprus) (I200m), 16.VI.I991, leg. A. Olivier, in coll. VLCA.
Phegea 24 ( 1 ) ( 1 .III. 1996): 8
Table I : Expression of the white postdiscal band on upperside forewing in Pseudochazara anfhelea anihelea (Hübner, [1824]) males
|
Area of origin |
Number of specimens examined |
Pd. band wide |
1 Pd. band narrow |
||
|
n |
% |
n |
% |
||
|
Turkey |
37 |
36 |
97.30 |
1 |
2.70 |
|
Kipros (Cyprus) |
40 |
18 |
45.00 |
22 |
55.00 |
|
Ródos |
46 |
43 |
93.48 |
3 |
6.52 |
|
Kós |
8 |
5 |
62.50 |
3 |
37.50 |
|
Samos |
50 |
36 |
72.00 |
14 |
28.00 |
|
Hios |
40 |
23 |
57.50 |
17 |
42.50 |
Table 2: Presence/absence of the white spot distally of the apical ocellus on upperside forewing in Pseudochazara anihelea anihelea (Hübner, [1824]) males
|
Area of origin |
Number of specimens examined |
Present |
Absent |
||
|
n |
% |
n |
% |
||
|
Turkey |
37 |
36 |
97.30 |
1 |
270 |
|
Kipros (Cypnis) |
40 |
11 |
27.50 |
29 |
7250 |
|
Ródos |
46 |
43 |
93.48 |
3 |
652 |
|
Kós |
8 |
8 |
100.00 |
0 |
0 |
|
Samos |
50 |
43 |
86.00 |
7 |
1400 |
|
Hios |
40 |
36 |
90.00 |
4 |
1000 |
Phegea 24 (1 ) (1 .III. 1996): 9
acamanthis will be examined critically and, as a corollary, the validity of the present case suggesting a special biogeographic affinity as just mentioned.
Results and Discussion
Shorter wings/smaller size. Material from Kipros in no way differs from Anatolian material (including the Eastern Aegean islands) in wing shape and van Oorschot et al. (loc. cit.) found the wingspan of males from Kipros to fall within the range of variation of nominotypical anthelea.
Females: condition of the postdiscal band on upperside forewing and extension of the postdiscal band on upperside hindwing. In Turkish mainland material, a closed postdiscal band is found in roughly 10 % of the females from all over the country. A score of up to 30 % closed postdiscal band has been found in 49 specimens from the Southern province of Antalya and up to 85 % in the east in the province of Elazig (41 specimens) (data from van Oorschot et al. loc. cit.). Olivier (op. cit.: 140, table 5) has examined this condition in material from Kipros, as well as from several Eastern Aegean islands including Ródos, Kós, Samos and Hios. The "closed" condition appeared to be the most common in all samples investigated, and even more common in all Greek island specimens (> 78 %) than in the Kipros material. Extreme phenotypes in both directions ("open" VS. "closed") have been illustrated by Olivier (op. cit.: 67-68, Plate 2) and Hesselbarth, van Oorschot & Wagener (1995: Vol. 3, 238-239, Plate 67). It is clear that the feature "closed condition" cannot be used as a differentiating character of the Kipros population.
The expression of the postdiscal band on upperside hindwing varies to a great extent within each population of P. anthelea anthelea (and P. anthelea acamanthis). It is apparently positively correlated to the condition of the upperside forewing postdiscal band.
Males: expression of the white postdiscal band on upperside forewing. The width of the postdiscal band in the males is a quite variable feature , both individually and geographically and, on many occasions, it appeared quite difficult to me to classify its condition as either wide or narrow. It rather seems to vary more or less continuously from narrow to wide. The resulting data on table 1 are therefore somewhat subjective, but nevertheless interesting and worth consideration. Material from Kipros indeed reveals 55 % of the examined specimens of my own sample to have a narrow band (compare to 81.82 % of 22 specimens examined in this respect by van Oorschot et al. loc. cit.), which is a higher score than in any other sample I examined. The (small) sample from Kós also scores very high indeed, though less than the Hios sample, that includes 42.50 % of "narrow-banded" specimens. At best one can say that the narrow-banded condition seems more frequent on Kipros than in any examined Anatolian (including Eastern Aegean islands) population, but it certainly is not a constantly differentiating character. Narrow- banded specimens can indeed be met with , though in varying proportions, in any population (see plates 1 and 2 of the present study).
Males: presence V5. absence of the white spot distally of the apical ocellus on upperside forewing. As with the previous feature, the expression of this spot, when present, varies continuously from almost non-existent to well-marked. On table 2, it is scored as present even when barely visible. Even then, this spot is indeed absent in the majority of the Kipros specimens (72.50 %), while the next highest absence score is only 14 % (Samos)! In the small Kós sample (n = 8), however, this spot was always present
PhegeaU{\){\.\\\.\996y. 10
(on plates I and 2, mostly specimens that lack it or show it in its most vestigial expressi- on are shown; compare to Ólivier op. cit.: 67-68, Plate 2 and Hesselbarth et al. op. cit.: Vol. 3, 238-239, Plate 67). This is the feature that characterizes the Kipros population best, but here also the difference is only a quantitative one.
Males: size of forewing postdiscal ocelli (and darkening of the area in between). This feature was not studied quantitatively, but a look at the specimens shown on plates 1 and 2 reveals that the Kipros material is in no way peculiar in this respect.
It may be concluded that, although the Kipros material shows some features at higher frequencies than any of the remaining populations considered, none of these differentiates it constantly. As a result, Satyrus anthelea acamanthis Rebel, 1916 is newly sunk in synonymy under Pseudochazara anthelea anthelea (Hübner, [1824]).
Material from Kós is even less distinctive and falls in all respects within the range of variation of nominotypical anthelea. Hence the statement of a special biogeographic affmity between the populations of P. anthelea from Kipros and Kós is not supported at all by the facts and thus is completely invalidated.
The following synopsis mentions all known literature records applying to this species on both islands :
Pseudochazara anthelea anthelea (Hübner, [1824])
A. KIPROS (CYPRUS)
[Salyru.s] AnlheleaWh.:, Lederer 1855: 182.
Sal.\yrn.'\] Anthelea Hb.; Staudinger 1879: 283.
,Sa/.[vmv] anthelea Hb.; Heyne 1895: 543-544.
Satynes anthelea (Hb.) acamanthis Rebel 1916a: 96, 99-100 n. syn.
Satyms anthelea acamanthis Rbl.; Rebel 1916b: 85, 87, 89, 1 10.
Hipparchia anthelea Hhn.\himer 1920: 172, 189-190.
S.[atyn4s] anthelea Hbn. ... acamanthis Rbl.; Gaede 1930: 165.
[Satyrus] anthelea Hübner; Gaede 1931: 117.
[[Satyru.s] anthelea Hübner] ab. acamanthis Rebel; Gaede 1931: 118.
Satyrus anthelea acamanthis Kh\.\ Rebel 1936: 23-24.
Satyrus anthelea (Hb.) acamanthis Rbl.; Rebel 1939: 498, 508.
Pseudochazara anthelea acamanthis Rebel; Bretherton 1954: 209.
Pseudochazara anthelea acamanthis KébeV, Bemardi 1961: 187, 189, 201, 207, 208.
Pseudochazara amalthea Friv. {anthelea Hb.) ... Ssp. acamanthis Rebel; Bretherton 1966: 37.
P .[seudochazara] anthelea', Bemardi 1971: 30.
P.seudochazara anthelea acamanthis Rebel; Bretherton 1974: 2.
Satyrus antheleus Hb.; Georghiou 1977: 214.
P.seudochazara anthelea acamanthis Rebel, 1916; Parker 1983: 21, 22, 25, 34, 37, 50.
Pseudochazara anthelea acamanthis-. Broek 1987: 105, 107.
Pseudochazara anthelea acamanthis Ke.be\-, Hofmann & Rosé 1987: 137, 138-139.
P.seudochazara anthelea acamanthis (Rebei, 1914); van Oorschot, van den Brink & van Oorschot 1987: 91, 94-95. P.seudochazara anthelea {Hübner)-, Coutsis i990: i2 [fig. 41], 14-15 [fig. 89].
P.seudochazara anthelea acamanthis Rebel, 1916; Manil 1990: 325, 329, 331, 333, 334, 335, 340-341 [Plate 1], 352-353, 356-357 [Plate 4], 372, 384.
P.seudochazara anthelea acamanthis (Rebel, 1916); Olivier 1993: 140, 141, 196, 202 [table 14], 204 [footnote (1) under table 15], 208, 221,222.
P.seudochazara anthelea acamanthis [(Rebel, 1916)]; Hesselbarth, van Oorschot & Wagener 1995: 134, 962, 1113 [table 27],
B. KÓS
Satyrus anthelea acamanthis Rbl.; Rebel 1936: 23-24.
Satyncs anthelea {Hb.) acamanthis Kb\., Rebel 1939: 508.
S.[atyru.s] anthelea Hb. acamanthis Rib.; Hartig 1940: 226.
P.seudochazara anthelea acamanthis Rebel; Bemardi 1961: 189, [190], 194 [fig. 4], 201, 207, [209].
P.seudochazara anthelea Hübner; Bemardi 1971 : 28.
P.seudochazara anthelea {Huebner, [1824]); Olivier 1986: 113.
Phegeal4{\) {\.\W.\996)\ 11
P.seuJochazara anihelea anthelea {Hübner, [1824]); van Oorschot, van den Brink & van Oorschot 1987: 91, 94.
Pseudochazara anthelea anthelea (Hübner, [1824]); Olivier 1993: 140, 141, 199 [table 12],
Pseudochazara anlhcdea anihelea (Hübner, [1824]); Hesselbarth, van Oorschot & Wagener 1995: 962, 1113 [table
27],
Acknowledgment
I would like to thank Mr W.0. De Prins (Antwerpen) for the photographs (plates 1 and 2).
References
Bernardi, G. 1961. Biogéographie et spéciation des Lépidoptères Rhopalocères des iles méditerranéennes. - Colloques hu. Cent. naln. Rech. .scient. 94: 181-215.
Bernardi, G. 1971. Biogéographie des Lépidoptères Rhopalocères des iles égéennes. - C.r. .somm. Séanc. Soc. Biogéogr. 1971: 21-32.
Bretherton, R.F. 1954. A week's butterfly collecting in Cyprus. - Unfoniologi.sf 87: 207-21 1 .
Bretherton, R.F. 1966. A Distribution List of the Butterflies (Rhopalocera) of Western and Southern Europe. - Tran.\. Soc. Br. Ent. 17: 1-94.
Bretherton, R.F. 1974. Butterflies in Cyprus, June 1973. - Eniomologi.si'.s Ree. J. Var 86: 1-5.
Broek, P.D. 1987. Insects in Cyprus, May/June 1985. - BuU atnal. Ent. Soc. 46: 103-108.
Coutsis, J.G. 1990. The female genitalia of butterflies in the genus P.seudochazara de Lesse (Lepidoptera:
Satyridae). - Entomologi.st'.s Gaz. 41: 5-16.
Gaede, M. 1930. Satyrus. In: Seitz, A. (Ed.): Die Gro.ss-Schmetterlinge der Erde (Suppl. I). - A. Kernen Verlag, Stuttgart.
Gaede, M. 1931. Satyridae. In: Strand, E. (Ed.): Lepidopterorwn Catalogn.s Vol. XXIX. - W. Junk, Berlin.
Georghiou, G.P. 1977. The insect.s and tnite.s of Cypru.s. - Athens.
Glaubrecht, M. 1993. Die Landschnecke Levantina .spiriplana im Ostmediterran: Johanniter-Kreuzritter-These oder Palaogeographie ? - Natur und Museum 123: 97-1 13.
Glaubrecht, M. 1994. Systematics and biogeography of A.s.syriella rechingeri (Gastropoda, Pulmonata, Helicidae) on Karpathos, Greece. - Verh. naturwi.s.s. Ver Hamburg {fi.V .) 34: 373-384.
Hartig, F. 1940. Nuovi contributi alla conoscenza della fauna delle isole italiane delI'Egeo XIII. Conoscenza attuale della fauna lepidotterologica dell'lsola di Rodi. - BoH. Lab. ent. agr Portici 18: 221-246.
Hesselbarth, G., Oorschot, H. van & Wagener, S. 1995. Die Tagfalter der Türkei unter Berücksichiigung der angrenzenden Pander. - Selbstverlag Sigbert Wagener, Bochoit.
Heyne, A. 1895. In: Rühl, F. & Heyne, A. Die palaearktischen Gro.s.s.schmetterlinge und ihre Naturge.schichte. Erste Band: Tagfalter. - Ernst Heyne, Leipzig.
Hofmann, P. & Rosé, K. 1987. Zur Rhopaloceren-Fauna Zypems (Lepidoptera). - Nachr. ent. Ver. Apollo (N.F.) 7: 133-141.
Lederer, J. 1855. Beitrag zur Schinetterlings-Fauna von Cypem, Beirut und einem Theile Klein-Asiens. - Verh. zool. -bot. Ver. WienS: 177-254.
Manil, L. 1990. Les Rhopalocères de Chypre (Lepidoptera: Papilionoidea & Hesperioidea). - Linn. belg. 12: 313- 391.
Olivier, A. 1986. Spring butterflies on the Island of Kós (Greece) (Lepidoptera: Hesperioidea & Papilionoidea). - Phegea 14: 109-114.
Olivier, A. 1993. 'The butterflies of the Greek i.sland of Ródos: taxonomy, faunistics, ecology and phenology with a tentative .synthesis on the biogeography of the butterflies of Kriti (Crete), Karpathos, Ródos, the Ea.stem Aegean i.slands and Ki pros (Cyprus) (Lepidoptera: He.sperioidea <Sc Papilionoidea). - Vlaamse Vereniging voor Entomologie, Antwerpen.
Olivier, A. & Coutsis, J.G. 1995. Rhopalocera of Turkey 13. Sympatry and supposed gene exchange between Maniola telme.s.sia (Zeiler, 1847) and Maniola halicartias.sus Tliomson, 1990 on the Bodmin Peninsula (SW. Turkey) vs. evidence for their specific distinctness: two sides of the same coin (Lepidoptera: Nymphalidae Satyrinae). - Entomobrochure 7: 1-60.
Oorschot, H. van. Brink, H. van den &. Oorschot, B. van 1987. Rhopalocera of Turkey. 3. Geographical variation of P.seudochazara anthelea (Hübner) and description of P. anthelea .selcuki n. ssp. (Lepidoptera: Satyridae). - Ent. lier, Am.st. 52: 149-156.
Parker, R. 1983. Tlie butterflies of Cyprus. - Entomologi.st'.s Gaz. 34: 17-53.
Rebel, H. 1916a. Ueber die Lepidopterenfauna Cypems. -./her wien. ent Ver. 26(1915): 93-100.
Rebel, H. 1916b. Die Lepidopterenfauna Kretas. - Annln. naturh. Mus. Wien 30: 66-172.
Rebel, H. 1936. Zoologische Ergebnisse einer Dodekanesreise von O. Wettstein 1935. Lepidoptera. - Sber. Akad. Wi.ss Wien 145: 19-33.
Rebel, H. 1939. Zur Lepidopterenfauna Cypems. - Mitt. münch. ent. Ges. 29: 487-564.
Staudinger, O. 1879. Lepidopteren-Fauna Kleinasien's. - Horae Soc. ent. ro.s.s. 14: 176-482.
Theowald, B. & Oosterbroek, P. 1990. The zoogeography of the western Palaearctic Tipulidae (Diptera) X. The Tipulidae of the easteni Mediterranean islands. - Bijdr. Dierk. 60: 171-180.
Turner, H.J. 1920. The butterflies of Cyprus. - 'Trans. ent. Soc. Lond. 1920: 170-207.
Phegea24{\){\.\\\.\996)\ 12
Additional butterfly records from the Greek islands of Santonni and Siros (Lepidoptera: Papilionoidea)
John G. Coutsis
Samenvatting. Bijkomende meldingen van vlinders van de Griekse eilanden Santorini en Siros (Lepidoptera: Papilionoidea)
De auteur venneldt enkele vlindersoorten van de Griekse eilanden Santorini en Siros die hij waarnam tijdens enkele bezoeken in 1994 en 1995. Deze soorten werden niet eerder van deze eilanden vermeld.
Résumé. Des données additionelles sur les papillons des iles grecques de Santorini et Siros (Lepidop- tera: Papilionoidea)
L'auteur mentionne quelques espèces de papillons qu'il a observées sur les ïles grecques de Santorini et Siros lors des visites en 1994 et 1995 et qui n’ont pas encore été mentionnées avant.
Key words: Iphiclides podalirius - Maniola juriina - Melanargia larissa - Hipparchia senthes - Euchloe ausonia - Santorini - Siros - faunistics.
Coutsis, J.G.: 4 Glykonos Street, GR-10675 Athens, Greece.
The paucity and banality of butterfly species in the Greek Cycladic islands - the former most certainly due to the aridity of the region, the insular and small land masses and the negative effects of persistent strong winds - have made these islands rather unpopular to the collector, resulting in the scarcity of published butterfly records from that area. It seems therefore appropriate to publish any such new records as they come by, no matter how few they are and to what common and often widespread species they refer.
During a recent third visit to Santorini in June 1994, Iphiclides podalirius (Linnaeus, 1758) was captured at Fira and should now be added to the list of butterflies from that island, presented by Coutsis (1992, 1994). The butterfly seems to be scarce on Santorini, only two specimens having personally been recorded.
On a second visit to Siros in early May 1995, the following records made there are additions to and verifications of the ones presented by Coutsis (1994).
Maniola jurtina (Linnaeus, 1758). Confirmed by genitalial examination. Found in astronomical numbers, probably as a result of a population explosion, perhaps due to a very wet winter and spring that had beneficial effects on the growth of graminaceous plants upon which the larvae feed. Females have large orange-brown areas on all wings upperside, very much as in populations from the other Cycladic islands.
Melanargia larissa (Geyer, [1828]). Five fresh males recorded from the hills SE of the small town of Possidonia. This was a totally unexpected record, as this insect is so far unknown from any of the Cycladic islands. The specimens do not seem to differ from those of Southern Mainland Greece and the Peloponnese.
Hipparchia senthes (Fruhstorfer, 1908). Five males and two females, all in fresh condition, captured on hills SE of Possidonia. Determination based on genitalia. The specimens are large and bright and, as with those from other Cycladic islands, share characters with the forms from Southern Mainland Greece and the Peloponnese.
Also present were large numbers of fresh second brood Euchloe ausonia (Hübner,
PhegealA{\){\m.\996)\ 13
Plate 1
Icm
1 . Melanargia larissa (Geyer, [1828]) \ 2. Hipparchia senthes (Fruhstorfer, 1 908) d*; 3. Maniola Jurtina (Linnaeus, 1758) ?; 4. Maniola jurtina (Linnaeus, 1758) d".
All specimens; Greece, Siros island, hills SE of Possidonia, 80-100 m, 6/7.V.1995, J.G. Coutsis leg. et coll.
PhegealA{\){\.\\\.\996): 14
Plate 2
Male geiiitalia of: 1. Hipparchia senthes (Fruhstotfer, 1908) and 2. Maniola Jurlina (Linnaeus, 1758). Both specimens; Greece, Siros isiand, hills SE of Possidonia, 80-100 m, 6/7.V.1995, J.G. Coutsis leg. et coll.
a. Side view of left side of genitalia with left vaiva and aedeagiis removed.
b. Side view of left side of aedeagiis.
c. Rod of left side of Jullien organ.
Phegea 24 {\)i\.\\\.\996): 15
[1804]) quite in contrast to other years when it was uncommon throughout Greece; perhaps, here again, the wetness of the spring and previous winter may have played a role in this development. Yellow- and white-flowered crucifers, many of which serve as its larval foodplant, were still very much in evidence, whereas under normal climatic conditions and in this particular area these are usually parched by the start of May.
References
Coutsis, J.G., 1992. Butterflies on the Greek island of Santorini (Thera), end August 1991 (Lepidoptera: Hesperioi- dea & Papilionoidea). - Phegea 20 (2): 79-80.
Coutsis, J.G., 1994. Butterflies froin the Greek islands of Siros, Naxos and Santorini (Lepidoptera; Hesperioidea & Papilionoidea). - Phegea 22 (4): 157-160.
Phegea 24 i\)(\.UU996): 16
Boekbespreking
Hesselbarth, G., van Oorschot, H. & Wagener, S.: Die Tagfaller der Türkei unter Beriicksichtigung der angrenzenden Lander.
22,5 cm X 35 cm, vols 1 and 2: 1354 p., 75 text figs, 21 tables, 2 colour maps, 36 colour plates (incl. 306 figs), General Part (Geography, Geology, Climate, Vegetation, Ecology, Biogeography, Glossary), Special Part (Introduction, Abbreviations used. Checklist, Systematic Part (Hesperiidae, Papilionidae, Pieridae), Lycaenidae, including a contribution by K. Fiedler; Associations of lycaenid butterflies with ants in Turkey), Nymphalidae, Unconfinned Records and Potential Migrants)), Locality List, Collectors List, Bibliographic References, Indices of Zoological and Botanical Names); Vol. 3: 847 p., 128 colour plates (imagines), 13 black and white plates (eggs, larvae and pupae), IV + 342 distribution maps, Selbstverlag Sigbert Wagener, Hemdener Weg 19, D-46399 Bocholt, 1995, DM 780,00.
This monumental work is the outcome of almost 20 years of intensive field work (over 60 trips), study of huge quantities of material from private and museum collections and bibliographic research, and the fmal result entirely fulfills the high expectations one was having in waiting such a long time for the publication of this long- awaited monograph.
The General Part, entirely written by Sigbert Wagener, sets the scenery in which the subsequent parts of this work should be placed, reviewing the geography, the geological history and the climate of Turkey ffom the Tertiary up to the present, whereby data from various sources are reviewed and compiled into a comprehensive and exhaustive treatise on the subject. This is followed by equally interesting reviews on the flora and phytogeography of Turkey and on the ecology of Turkish butterflies. The last chapter of this part treats the biogeography of the Turkish butterflies, from resp. the chorological (faunal elements), ecological and historical (presumed Pleistocene refugia) view-points. In separate headings, special attention is paid to the butterflies of the Aegean Islands and Cyprus (their distribution is summarized on table 27 on pp. 1 1 10-1 1 13 of Vol. 2; unfortunately, several errors and omissions have been noted on the latter table). A brief glossary closes the General Part.
The introduction to the Special Part deals a.o. with the genese of the work and with taxonomie and nomenclatorial conceptions. A chekclist precedes the actual Systematic Part: 345 species and, including subspecies, 416 taxa, were recognized from Turkey by March 1995. The subsequent 950 pages (pp. 159-1109) treat each of these individual taxa in considerable detail, not only reviewing existing knowledge, but especially adding a wealth of new data not only on taxonomie insight, though also on their bionomics (including e.g. the first-ever publication of several chromosome numbers) and distribution. For over 70 taxa, original rearing data and descriptions of early stages are presented for the first time. The text part is illuminated with 36 colour plates, showing photographs of an exceptional quality of biotopes and adult living butterflies, their eggs, larvae and pupae.
This work is no less than an epoch-making taxonomie revision of a good deal of the West Palaearctic butterflies, whereby the situation in adjacent countries (Balkans and Greece, former U.S.S.R., Iran, Iraq and the Levant) is brought into the discussion. No new species-group taxa are described in this book, but a great many of subspecies (and sometimes even species) are newly sunk in synonymy, beside new type-designations and new or revised taxonomie combinations. The authors have always used the material itself as the very basis for their taxonoomic evaluations and the resulting text found its way from oflen memorable, passionate and mutually enriching discussions with fellow colleagues. As such it is really the result of a balanced analysis of problems, the fruit of team-work in the very best sense of the word. On more than one occasion, the authors have given up offering a solution to a problematic situation rather than offering a false answer. In such cases (perhaps the most fascianting passages of the whole work!) the problem is exposed in its full extent and situated in the present state of knowledge, in order to enable any future reviser to build on it.
The third volume is for the biggest part taken up by the 128 colour plates, showing for each taxon material of both sexes (in the very most cases on both upper- and underside), often in good series in order to illustrate significantly their geographical and individual variation. These plates are, without exaggeration, of a fantastic quality! They are followed by a series of black-and-white plates of equally high Standard, showing SEM photo- graphs of (part of) eggs, larvae and pupae. The distribution in Turkey of the individual taxa is shown on 342 maps, each Symbol reflecting the occurrence of each individual taxon within a 10 x 10 km grid.
Tliis is, without the slightest doubt, one of the finest works on lepidopterology ever written so far: a milestone that forces humility, respect and admiration. No doubt anyone will not agree with each and every taxonomie conclusion arrived at for one or another single taxon. This certainly in no way diminishes the value of this work, but rather adds to its interest. The authors deserve our warmest congratulations and feelings of gratitude for offering the
Phegea 24 {\)(\.\\\.\996): 17
lepidoptertists’ community this marvellous achievement. The only regret that I can formulate is the choice of German instead of English as the language. The latter option would certainly have been more appropriate for giving it the widest possible distribution. The price of 780,- DEM is democratie considering what this book offers and anyone who is interested in lepidopterology simply has to read it. If you are somewhat financially limited (no abnormality these days) and you can only afford to buy one single butterfly book within the next few years. this is the one!
Alain Olivier
Phegeal4{\){\.\\\.\996y. 18
Additions and corrections to "Die Tagfalter der Türkei". 1. Interesting observations of butterflies in Turkey during the 37th expedition of the "Werkgroep Grieks-Turkse dagvlinders" (Lepidoptera: Hesperi- idae, Pieridae, Lycaenidae)
Hubertus van den Brink & Harry van Oorschot
Abstract. The occurrence of Carlerocephalus palaenion (Pallas, 1771) in Turkey is confirmed. A sexual aberrant of Colia.s crocea (Fourcroy, 1785) is displayed and the seasonal polymorphism and synchro- nous occurrence of the different broods in Cupido {Everes) argiade.\ (Pallas, 1771) are discussed.
Samenvatting. Aanvullingen en correcties op "Die Tagfalter der Türkei". 1. Interessante waarnemin- gen van dagvlinders in Turkije gedurende de 37ste expeditie van de "Werkgroep Grieks-Turkse dagvlinders" (Lepidoptera: Hesperiidae, Pieridae, Lycaenidae)
Carlerocephalus pataernon (Pallas, 1771) werd met zekerheid vastgesteld voor de Turkse fauna. Van Colias crocea (Fourcroy, 1785) wordt een sexuele aberrant afgebeeld. De verschillen in de generaties van Cupido (Everes) argiades (Pallas, 1771) en het gelijktijdig voorkomen ervan worden besproken.
Zusammenfassung. Erganzungen und Korrekturen zu "Die Tagfalterder Türkei". 1. Interessante Tagfalterbeobachtungen wahrend die 37ste Expedition der "Werkgroep Grieks-Turkse dagvlinders" (Lepidoptera: Hesperiidae, Pieridae, Lycaenidae)
Das Vorkommen von Carlerocephalus palaenion (Pallas, 1771) in der Türkei wird bestatigt. Ein Gynander von CoUas crocea (Fourcroy, 1785) bei dem nur der linke Vorderflügel die Merkmale des weiblichen Geschlechts zeigt, wird abgebildet. Die saisonale Variabilitat von Cupido (Everes) argiades (Pallas, 1771) und das gleichzeitige Vorkommen von Tieren verschiedener Generationen wird besprochen.
Résumé. Additions et corrections a "Die Tagfalter der Türkei". 1. Observations intéressantes de papillons pendant la 37ième expedition en Turquie du "Werkgroep Grieks-Turkse dagvlinders" (Lepidoptera: Hesperiidae, Pieridae, Lycaenidae)
La présence de Carlerocephalus palaenion (Pallas, 1771) en Turquie a été confirmée. Un aberrant sexuel de Colias crocea (Fourcroy, 1785) est figuré. La variation saisonnière et 1'existance simultanée d’exemplaires de générations différentes de Cupido (Everes) argiades (Pallas, 1771) sont discutées.
Key words: Turkey - faunistics - variability - gynandromorphism - polymorphism - Carlerocephalus palaemon - Colias crocea - Cupido (Everes) argiades.
van den Brink, H., & van Oorschot, H.: Instituut voor Systematiek en Populatiebiologie (Zoölogisch Museum), Plantage Middenlaan 64, NL- 101 8 DH Amsterdam.
1. Carlerocephalus palaemon (Pallas, 1771): presence in Turkey confirmed (Hesperii- dae) (Plate 1, fig. 13)
Until recently Carlerocephalus palaemon (Pallas, 1771) has only been reported from Turkey by Mann (1862). According to Hesselbarth, van Oorschot & Wagener (1995: 1105) the presence of this species in Turkey was doubtful, although Thrace and NE Turkey were mentioned as the most likely areas where the species could be expected. On 30 May 1995 we caught a fresh male near Ayder in NE Turkey (Rize, 1300 m) in a wet erosion gulley with deciduous trees and surrounded by pine trees. During a systematic search of one day we were unable to record further specimens of this species in the same area. The Turkish specimen shows no differences at all as compared to material from western Europe.
2. A sexual aberrant of Colias crocea (Fourcroy, 1785) (Pieridae) (Plate 1, fig. 14)
On 20 June 1995 we caught a sexually aberrant specimen of Colias crocea (Four-
PhegeaU{\){\.\\\.\996)\ 19
Legend of Plate 1;
Figs 1-12: Cupido (Everes) argiades (Pallas, 1771)
Fig. 1 : (f, Turkey, Artvin, 4-6 km NW Meydancik, 3. VI. 1995, 1250 in, St. 2038, leg. H. van Oorschot & H. van den Brink.
Fig. 2: 9, as fig. I .
Fig. 3: tf, Turkey, Artvin, 15 km NW Artvin, 2.V1.I995, 200 m. St. 2035, leg. H. van Oorschot & H. van den Brink. Fig. 4: (f, as fig. 3.
Fig. 5: cT, as fig. 1 .
Fig. 6: cT, as fig. 1 .
Fig. 7: cT, Turkey, Rize, 2 km NW Ikizdere, 29.V.1995. 550 m, St. 2026, leg. H. van Oorschot & H. van den Brink. Fig. 8: cT, Turkey, Artvin, 4 km N Bor9ka, I .VI. 1995, 50 m, St. 2033, leg. H. van Oorschot & H. van den Brink.
Fig. 9: d“, Turkey, Ardahan, 3-5 km S Posof, 31. Vil. 1993, 1700-1800 m, St. 1946, leg. D. van der Poorten, A. Riemis & W. De Prins.
Fig. 10; cC, Turkey, Ardahan, 3-5 km S Posof, 31. Vil. 1993, 1800 m, St. 1946. leg. D. van der Poorten, A. Riemis & W. De Prins.
Fig. 11: 9, as fig. 10.
Fig. 12: 9, Turkey, Artvin, 14 km SW Yusufeli, (^oruh valley, 18. Vil. 1991, 1000 m, St. 1726, leg. D. van der Poorten & W. De Prins.
Fig. 13: Carterocephalus palaemon (Pallas, 1771), cT, Turkey, Rize, Ayder, 30. V. 1995, 1300m, St. 2030, leg. H. van Oorschot & H. van den Brink.
Fig. 14: Colias crocea (Fourcroy, 1785), Turkey, Gümü§hane, 2 km S Yayladere, 20.V1.1995, 1700 m, St. 2069, leg. H. van Oorschot & H. van den Brink.
Fig, 15: Polyommatus cornelia (Freyer, |1850|), Turkey, Nijde, Aladajiari West side, 15km SE Camardi, Korac Bogazi, 19.V11.1995, 1800-2000 m, St. 2080, leg. D. van der Poorten & W. De Prins.
Fig. \6-2l : Lycaena virgaureae aureomicans {Heyne, 1897)
Fig. 16: d-, Turkey, Nigde, Bolkar Mts Norih side, SW of Maden, 24.V11.1994, 2600-2800 m, St. 1996, leg. H. van Oorschot, H. van den Brink, D. van der Poorten & W. De Prins.
Fig. 17: cT, as fig. 16.
Fig. 18: d", as fig. 16.
Fig. 19: 9, as fig. 16.
Fig. 20; 9, as fig. 16.
Fig. 21; 9, as fig. 16.
Fig. 22: Polyommatus bellargus (Rottemburg, 1775), (f, Turkey, Konya, 16 km SE Bozkir, 20.V11.1994, 1300 m, St. 1991, leg. H. van Oorschot, H. van den Brink, D. van der Poorten & W. De Prins.
Fig. 23: probable hybrid between Polyommalu.s (Rottemburg, 1775) and Polyoniniatus ossmar {Gerhard,
[1851]), Turkey, Nigde, Aladaglari West side, 15km SE Camardi, Korac Bogazi, 19.V11.1995, 1800-2000 m, St. 2080, leg. D. van der Poorten & W. De Prins.
Fig. 24: Polyommatus ossmar (Gerhard, |1851|), cf, Turkey, Nigde, Aladaglari West side, Demirkazik, 25.V1I.1994, St. 2000, leg. H. van Oorschot, H. van den Brink, D. van der Poorten & W. De Prins.
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 20
Plate 1
1
5
13
16
19
22
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 21
croy, 1785) in the vicinity of Yayladere (Gümü§hane, 1700 m). This gynandromorph attracted our attention by its peculiar, slightly disturbed flight pattern, rather than by its white female wing. This suggests that also some internal morphological differences inside the thorax affecting the musculature for flight changes exist. The genitalia are in general of the male gender, although some slight abnormalities were observed: the aedeagus is much shorter than in normal C crocea, the tegumen has a slightly malformed superuncus and the 8th tergite has abnormal and randomly placed sclerotizations (Coutsis i.1.) (see fig. 1).
Fig. 1; Genitalia of Colias crocea (Fourcroy, 1785), Turkey, Gümü§hane, 2 km S Yayladere, 1700 m, 20.VI.1995, St. 2069, leg. H. van Oorschot; a. left valva side view exterior surface. b. aedeagus side view left side, c. furca front view distal surface, d. side view of left side of genitalia with valvae, aedeagus and furca removed, e. dorsal view (flattened out) of 8th tergite showing random sclerotizations (Prep. JGC2444, del. J.G. Coutsis).
Phegea 24 (1) (1.111.1996): 22
3. Seasonal polymorphism and synchronous occurrence in Cupido (Everes) argiades (Pallas, 1771) (Lycaenidae) (Plate 1. figs 1-12)
During 1995 we observed Cupido {Everes) argiades (Pallas, 1771) in 13 different localities in NE Turkey from the end of May till the end of June. This indicates that the species is more widespread than we had assumed before. At the northern side of the Pontic Mountains, in the provinces of Trabzon and Rize, only the first generation was observed in May, between 200 and 600 m. In the same area the second brood of the species has been observed together with some worn specimens of the first generation at the end of June. On the Southern slopes of the Pontic Mountains, where the average temperatures are higher, the second generation was observed already in early June at about 50 m (Artvin). At higher altitudes some worn specimens of the first generation were also observed at the same time.
The first generation (Plate 1, figs 1, 2, 3, 5, 6, 7) looks almost identical to European material. e.g. a large series in the Museum of Prague. The difference between the first and second brood (Plate 1, figs 4, 8-12) is evident and quite constant (cf Lorkovié 1943). Second brood specimens are on the average larger, have the orange lunules on the underside hindwing better developed, and the tails on the hindwing are better expressed.
The present observation is an interesting supplement to Hesselbarth, van Oorschot & Wagener (1995; 553-554) where it was supposed that both broods show no significant differences in Turkey. It now appears that no material of the first generation of C. argiades was available at the time the book was written.
Acknowledgments
We would like to thank Mr J.G. Coutsis for the drawing of the genitalia of C. crocea and his comments on the subject.
References
Hesselbarth, G. van Oorschot, H. & Wagener, S., 1995. Die Ta^aher der Türkei unter Beriicksichligung der angrenzenden iMnder. Seibstverlag S. Wagener, Bocholt.
Lorkovid, Z„ 1943. Modifikationen und Rassen von Everes argiades Pall. und ihre Beziehungen zu den klimati- schen Faktoren ihrer Verbreitungsgebiete. - Min. münch. eni. Ges. 33 (2/3); 431-478, Taf. 23-27.
Mann, J., 1862. Verzeichnis der im Jahre 1851 bei Brussa in Kleinasien gesammelten Schmetterlinge. - Wien. em. Monatschr. 6(11): 356-371; (12): 373-409, Taf 1.
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 23
Boekbespreking
Gielis, C.; Pterophoridae.
17,5 X 25 cm, 222 p., 16 kleurenplaten, 287 tekstfiguren, Microlepidoptera of Europe Volume 1, Apollo Books, Kirkeby Sand 19, DK-5771 Stenstrup, Denmark, Fax 0045-62.26.37.80, gebonden, 1996, DKK 350,- (bij intekening op de hele reeks 10% korting) (ISBN 87-88757-36-6).
Met dit boek wordt de start gegeven aan een prestigieuze reeks over de Microlepidoptera van Europa, geredigeerd door P. Huemer, O. Karsholt en L. Lyneborg. In dit deel worden de Pterophoridae behandeld. Na enkele algemeenheden over de geschiedenis van de studie van de vedermotten, hun morfologie en tips voor het verzamelen en prepareren van genitalia, volgt een detennineersleutel tot op de genera (Europa). Een systematische lijst waarin de 138 erkende soorten staan opgesomd, sluit dit algemeen deel af.
Dan volgt de systematische behandeling van de genera en soorten van de Europese Pterophoridae (het Europees deel van de Sovjet-Unie wordt niet opgenomen, wel de Canarische eilanden en Madeira). Elk genus wordt kort gekarakteriseerd (uiterlijke morfologie, genitalia) en informatie over de verspreiding, de biologie en bijzonder- heden worden gegeven. Bij elke soort wordt de volledige naam vermeld, de plaats van de oerbesch rij ving en de synoniemen. In het kort worden de uiterlijke morfologie, de mannelijke en vrouwelijke genitalia beschreven. De verspreiding wordt aangegeven en bijzonderheden over de biologie worden meegedeeld. In enkele gevallen volgen er nog bijkomende bemerkingen, o.a. over de synonymie.
Elke soort wordt met een foto in kleur afgebeeld op een van de 16 kleurenplaten die van zeer goede kwaliteit zijn. In de meeste gevallen is het zonder meer mogelijk om exemplaren door vergelijking met deze platen te determineren. Langs de andere kant zijn er een heleboel genera waarin de soorten zo sterk op elkaar gelijken, dat voor alle zekerheid een genitaalpreparaat moet vervaardigd worden. Daartoe zijn ook de mannelijke en vrouwelijke genitalia van alle soorten afgebeeld met lijntekeningen.
Achteraan in het boek wordt de verspreiding van de verschillende soorten in een tabel opgenomen, waardoor men kan aflezen in welk Europees land elke soort is vastgesteld. In deze tabel staat Rusland wel venneld, alsook enkele "buurlanden" van Europa (Algerije, Egypte, Israël, Libanon, Libye, Marokko, Syrië, Tunesië en Turkije). Daardoor krijgt men een beter idee van de algemene verspreiding van de behandelde soorten. Jammer genoeg zijn de kolommen van de tabel nogal smal uitgevallen, zodat het niet altijd even gemakkelijk is vast te stellen welk land men aan het volgen is, zeker onderaan de bladzijde. Misschien was het beter geweest om bij voorbeeld om de vijf kolommen een vertikale lijn te trekken, ofwel om de tabel dwars af te drukken en ze over meer bladzijden te spreiden.
Het boek eindigt met een literatuurlijst, een index van de voedselplanten en een alfabetische index. Het boek is bijzonder keurig uitgegeven en stevig ingebonden zodat het heel wat raadplegingen zal kunnen doorstaan. En daar is het ook voor bedoeld: om dikwijls ter hand genomen te worden voor de detenninatie van Pterophoridae. Iedereen die zich voor Microlepidoptera interesseert, mag deze kans niet laten voorbij gaan. Het is een "must"!
W.0. De Prins
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 24
Additions and corrections to "Die Tagfalter der Türkei". 2. Interesting observations of butterflies in Turkey during the 38th expedition of the "Werkgroep Grieks-Turkse dagvlinders" (Lepidoptera: Lycaeni- dae)
Willy De Prins & Dirk van der Poorten
Abstract. The variability of Lycaena vir^aureae aureomicam (Heyne, 1897) and the seasonal polyphenism in Lycaena ochimns (Herrich-Schaffer, [1851]) are discussed. A sexual aberrant of Polyommalus camelia (Freyer, [1850]) is displayed. Tlie feinale of Polyommalus eros molleli Carbonell, [1994] is described. A probable male hybrid between Polyommalus hellargus (Rottemburg, 1775) and P. ossmar (Gerhard, [1 85 1 ]) is figured.
Samenvatting. Aanvullingen en correcties op "Die Tagfalter der Türkei". 2. Interessante waarnemin- gen van dagvlinders in Turkije gedurende de 38ste expeditie van de "Werkgroep Grieks-Turkse dagvlinders" (Lepidoptera; Lycaenidae)
De variabiliteit van Lycaena virgaureae aureomicans (Heyne, 1897) en de generatieverschillen in Lycaena ochimus (Herrich-Schaffer, [1851]) worden besproken. Een sexuele aberrant van Polyommalus camelia (Freyer, [1850]) wordt afgebeeld. Het wijfje van Polyommalus eros molleli Carbonell, [1994] wordt beschreven. Een waarschijnlijke mannelijke hybride tussen Polyommalus hellargus (Rottemburg, 1775) en P. ossmar (Gerhard, [1851]) wordt afgebeeld.
Zusammenfassung. Erganzungen und Korrekturen zu "Die Tagfalter der Türkei". 2. Interessante Tagfalterbeobachtungen wahrend die 38ste Expedition der "Werkgroep Grieks-Turkse dagvlinders" (Lepidoptera: Lycaenidae)
Die Variabilitat von Lycaena virgaureae aureomicans (Heyne, 1897) und der saisonale Polyphenismus von Lycaena ochimus (Herrich-Schaffer, [1851]) werden besprochen. Ein sexuel abweichendes Exemplar von Polyommalus camelia (Freyer„ [1850]) wird abgebildet. Das Weibchen von Polyommalus eros molleli Carbonell, [1994] wird beschrieben. Einen warscheinlichen mannlichen Hybride zwischen Polyommalus hellargus (Rottemburg, 1775) und P. m.vwr/r (Gerhard, [1851]) wird abgebildet.
Résumé. Additions et corrections a "Die Tagfalter der Türkei". Observations intéressantes de papillons pendant la 38ième expédition en Turquie du "Werkgroep Grieks-Turkse dagvlinders" (Lepidoptera: Hesperiidae, Pieridae, Lycaenidae)
La variabilité de Lycaena virgaureae aureomicans (Heyne, 1897) et la variation saisonnière de Lycaena ochimus (Herrich-Schaffer, [1851]) sont discutées. Un aberrant sexuel de Polyommalus camelia (Freyer, [1850]) est flguré. La femelle de Polyommalus eros molleli Carbonell, [1994] est décrite. Un hybride probable male entre Polyommalus hellargus (Rottemburg, 1 775) et P. ossmar (Gerhard, [1851]) est figuré.
Key words: Turkey - Polyommatus eros molleti - description of female - faunistics - variability - hybrid - gynandromorphism - polyphenism.
De Prins, W.: Diksmuidelaan 176, B-2600 Antwerpen, van der Poorten, D.: Lanteemhofstraat 26, B-2140 Antwerpen.
1. On the variability of Lycaena virgaureae aureomicans (Heyne, 1897) (Lycaenidae) (Plate Kfigs 16-21)
According to Hesselbarth, van Oorschot & Wagener (1995: 472) the populations of Lycaena virgaureae (Linnaeus, 1758) from the Taurus Mountains (provinces of Adana, Isparta, t9el, Konya and Nigde) belong to subspecies aureomicans Heyne, 1897. On Plate 89 figs 49 and 51 and on Plate 127 figs 33 and 39 of their book they figure specimens from Tekir (l9el), Ta§kent (Konya) and Dedegöl Daglari (Isparta) (Type-locality of Lycaena {Heodes) virgaureae denizae Eckweiler & Rosé, 1993, synonymised by Hesselbarth, van Oorschot & Wagener 1995). On Plate 1, figs 16-21 of the present study.
Phegea 24 (I) (1. III. 1996): 25
sortie specimens, which we caught in the Bolkar Daglan (Nigde), are displayed to show the individual variability in this population. The white spots on the underside of the hindwing are usually completely absent (figs 17-18, 21) but sometimes developed to some extent (fig. 20).
2. Seasonal polyphenism in Lycaena ochimus (Herrich-Schaffer, 11851]) (Lycaeni- dae) (Plate 2, figs 9-16, 25-32)
Lycaena ochimus (Herrich-Schaffer, [1851]) is a doublé brooded, and in some localities possibly a triple brooded species in Turkey (Hesselbarth, van Oorschot & Wagener 1995: 496). This is certainly the case at lower altitudes. However, in 1995 we discovered a population in the Aladag between 2800 and 3000 m which produces only one generation a year. The butterflies are of the vernal phenotype (see Plate 91 figs 47, 52 and 54 in Hesselbarth, van Oorschot & Wagener 1995). This phenotype is characterised by the somewhat paler golden orange groundcolour in the male, whereas the groundco- lour of second brood specimens has a deeper orange tinge (compare Plate 2, figs 9-1 1 with fig. 12).
In the female the black spotting on the upperside of both wings is less abundant than in second brood specimens. Second brood females usually have a short tail on the hindwing at vein 2 (fig. 16), while first brood specimens lack this character (figs 13-15). The same phenomenon occurs in L. asabinus (Herrich-Schaffer, [1851]) and in L. thersamon (Esper, [1784]) where taiied specimens have been referred to as f omphale Klug, 1834.
The underside groundcolour of first brood specimens is paler and all spots are reduced in both sexes (compare Plate 2, figs 25-27 with fig. 28 and figs 29-31 with fig. 32).
3. A sexual aberrant of Polyommatus cornelia (Freyer, [1850]) (Plate 1, fig. 15)
In the Aladag (Nigde), Korac valley, we caught a specimen of Polyommatus cornelia (Freyer, [1850]) which has characters of both sexes. The left wings show only characters of the male, whereas the right forewing is female except for a central blue (male) streak. The right hindwing has female characters along the costa to v6.
The genitalia are mainly male, but show some abnormalities in the tegumen, the subunci and the socii, and a supplementary chitinous structure (see fig. 1).
4. On the variability of Polyommatus eros molleti Carbonell, [1994] with description of the female (Lycaenidae) (Plate 2, figs 1-8, 17-24)
As can be seen from figs 1-4 on Plate 2 the groundcolour of the males of Polyomma- tus eros molleti Carbonell, [1994] is very variable. It ranges from pure blue as in typical P. eros eros (Ochsenheimer, 1806) to greenish blue as in P. eros yildizae Ko9ak, 1977. The width of the black marginal border on the forewing varies from 1 to 2 mm. The black underlining of the veins can be more or less extended basally. The black postdiscal spot can either be less or well developed. Some specimens possess a black postdiscal spot on the hindwing (Plate 2, fig. 1) while in others this character is completely absent (Plate 2, fig. 4).
The groundcolour of the underside can be rather dark (Plate 2, fig. 1 ) and the pattern of the spotting can be very variable (compare Plate 2, figs 17 to 20).
Description of the female (Plate 2, figs 5-8, 21-24): on the average of the same size as the male, groundcolour brown, marginal orange lunules developed especially on the hindwing, usually vestigial and sometimes absent on the forewing, thus resembling much P. eros eros', postdiscal black spot better developed than in P. eros eros. Some specimens
Phegea 24 ( I ) ( 1 .111. 1996): 26
have a bluish suffusion on the upperside of both wings (as supposed by Carbonell [1994]: 23 1 ). Underside as in male but groundcolour more brown (Plate 2, figs 2 1 -24).
Female genitalia; henia trapezoid as in P. eros, P. eroides (Frivaldszky, 1835) and P. menelaos Brown, 1976 (fig. 2).
Fig. 1: Genitalia of Polyonimalus camelia (Freyer, [1850]), Turkey, Nigde, Aladag West side, 15 km SE Camardi, Korac valley, 1 800-2000m, 19.VII.1995; a. malfonned labides, socii and upper part of tegumen, b. genitalia in side view, aedeagus and valvae removed, c. abnonnal chitinous structure, cl. aedeagus, e. val va (Prep. JGC2333 del. J.G. Coutsis).
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 27
Plate 2
Phegea 24 (1) (1 .III. 1996): 28
1 1 VII. 1929 (Prep JGC1505), b. P. eros mollefi Carbonell, [1994], Turkey, Nijde, Bolkar Mts 2700 m, 29.VII.1994 (Prep JGC2247), c. P. eroiJe.s (Frivaldszky, 1835), Greece, Macedonia, Mt Perister 1900m, 15.VI1.1959 (Prep. JGC1504), d. P. menelaos (Brown, 1976), Greece, Lakonia, Taygetos Mts 2000 m, 21. VII. 1968 (Prep. JGC 1506) (del. J.G. Coutsis).
Legend of Plate 2:
Figs 1-8 (upperside), 17-24 (underside): Polyommatus eros molleti Carbonell, (1994]
Fig. 1; d-, Turkey, Nijde, Bolkar Mts North side, SW of Maden, 3.VI1I.1995, 2600-2800 m, St. 2109, leg. D. van der Poorten & W. De Prins.
Fig. 2; as fig. 1.
Fig. 3: <ƒ, Turkey, Nijde, Bolkar Mts North side, SW of Maden, 24. VII. 1994, 2600-2800 m, St. 1996, leg. H. van Oorschot, H. van den Brink, D. van der Poorten & W. De Prins.
Fig. 4: as fig. I .
Fig. 5: ?, Turkey, Nijde, Bolkar Mts North side, SW of Maden, 3.VII1.1995, 2600-2800 m, St. 2109, leg. D. van der Poorten & W. De Prins.
Fig. 6: as fig. 5.
Fig. 7; ?, Turkey, Nijde, Bolkar Mts North side, SW of Maden, 24.VI1.1994, 2600-2800 m, St. 1996, leg. H. van Oorschot, H. van den Brink, D. van der Poorten & W. De Prins.
Fig. 8: as fig. 7.
Figs 9-16 (upperside), 25-32 (underside): Lycaena ochimus (Herrich-SchafTer, |1851|)
Fig. 9; </, Turkey, Nijde, Aladajiari West side, 15km SE Camardi, Avci Veli, Emii Bojazi. 31. VII. 1995, 2600-2800 m, St. 2104, leg. D. van der Poorten & W. De Prins.
Fig. 10; d-, Turkey, Kayseri, Aladajiari East side, 48 km S Yahyali, 26.VV-2.VIII.1995, 2800-2900 m, St. 2096, leg.
Fig. 1 1; as fig. 9.
Fig. 12; d-, Turkey, Hakkari, 54 km NE Hakkari, Road Yüksekova, 30.V1-1 l.VII.1992, 1800 m, St. 1809, leg. D. van der Poorten & W. De Prins.
Fig. 13; ?, Turkey, Nijde, Aladajiari West side, 15km SE Camardi, Avci Veli, EmIi Bojazi, 31. VII. 1995, 2600- 2800 m, St. 2104, leg. D. van der Poorten & W. De Prins.
Fig. 14; ?, Turkey, Nijde, Aladajiari West side, 15km SE Camardi, Emii Bojazi, 31. VII. 1995, 2000-2300 m, St. 2103, leg. D. van der Poorten & W. De Prins.
Fig. 15; as fig. 13.
Fig. 16; ?, Turkey, Van, env. Edremit, 17 km SW Van, 13-18.VIII.1988, 1700-1800 m, St. 1504, leg. B. van Oorschot, W. De Prins 8l A. Riemis.
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 29
Fig. 3: Male genitalia (a-c: tegumen and labides in lateral view, d-f: valva) of; a, d Polyommalus hellargus (Rottemburg, 1775), c, f P. o.wniar (Gerhard, [1851]), and b, e a probable hybrid between these two species; all Turkey, Aladag (Nigde), Korac valley, 15 km SE Camardi, 19.VII.1995, 1800-2000 m (Prep. JGC2444, JGC2443, JGC2442, del. J.G. Coutsis).
Phegea 24 (1) (1.III.1996): 30
Fig. 4: Male genitalia (a-c; labides and socius in ventral view, d-f: aedeagus) of: a, d Polyommaius hellargu.s (Rotteinburg, 1775), c, f P. o.ssmar (Gerhard, [1851]), and b, e a probable hybrid between these two species; all Turkey, Aladaj (Nijde), Korac valley, 15 km SE Camardi, I9.VII.1995, 1800-2000 m (Prep. JGC2444, JGC2443, JGC2442. del. J.G. Coutsis).
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 31
5. A probable male hybrid between Polyommatus bellargus (Rottemburg, 1775) and P. ossmar (Gerhard, (18511) (Lycaenidae) (Plate 1, figs 22-24)
In the Aladag (Nigde), Korac valley, we caught a male specimen (Plate 1, fig. 23) of which the blue colour is intermediate between Polyommatus bellargus (Rottemburg, 1775) (Plate 1, fig. 22) and P. ossmar (Gerhard, [1851]) (Plate 1, fig. 24^ Both these species are common in this mountain range. A third species, Polyommatus syriacus (Tutt, [1910]), cannot be involved in the present case as it has a completely different ground colour and a broad dark margin.
The probability that the specimen is indeed a hybrid between the two forementioned species is substantiated by the comparison of its genitalia with those of true P. bellargus (see figs 3a, d, 4a, d) and P. ossmar (see figs 3c, f, 4c, f). In side view the labides of P. bellargus are conical with straight edges (fig. 3a), whereas in P. ossmar they have a curved upper and lower edge (fig. 3c). The aedeagus of P. bellargus is slenderer in general, ending in a slender protuberans that hooks at a right angle as opposed to the remaining part of the structure (fig. 4d), whereas in P. ossmar the aedeagus is much thicker, distally gradually tapering into a much broader protuberans (fig. 4f). The probable hybrid shows these characters precisely intermediate (Coutsis i.1.) (see figs 3b, e, 4b, e).
Acknowledgments
We would like to express our gratitude to Mr John G. Coutsis (Athens) for the genitalial drawings of several Polyommatus species, and his comments on them.
References
Carbonell, F., [1994], Contribution a la connaissance du genre Polyommaius Latreille (1804): Ie complexe ultraspécifique de Polyommaius eros-eroides au Moyen-Orient et en Transcaucasie (Lepidoptera: Lycaenidae) (Ire partie: description de nouveaux taxa). - Linneana Belgica 14 (4) (1993): 227-234.
Hesselbarth, G. van Oorschot, H. & Wagener, S., 1995. Die Tagfaher der Türkei unier Berücksichligung der angrenzenden ! .ander . Seibstverlag S. Wagener, Bocholt.
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 32
Notes on Asian scythridids with description of four new species (Lepidoptera: Scythrididae)
Bengt A. Bengtsson & Jan Li§ka
Abstract. Four new species of the genus Scyihris are described from Central and East Asia. Some other species are reported from both areas and the genitalia of a few species are published for the first time.
Samenvatting. Gegevens over Aziatische Scythrididae met beschrijving van vier nieuwe soorten (Lepidoptera: Scythrididae)
Vier nieuwe soorten uit het genus Scylhri.s worden beschreven van Centraal- en Oost-Azië. Enkele andere soorten worden van deze gebieden vermeld en van enkele soorten worden de genitalia voor het eerst afgebeeld.
Résumé. Notes sur Scythrididae asiatiques avec description de quatre nouvelles espèces (Lepidopte- ra: Scythrididae)
Quatre nouvelles espèces dans Ie genre Scylhri.s sont decrites d'Asie centrale et oriëntale. Quelques autres espèces sont reportées des deux territoires et les genitalias de quelques espèces sont publiés pour la première fois.
Zusammenfassung. Bemerkungen über asiatische Scythrididen mit Beschreibung vier neuer Arten (Lepidoptera: Scythrididae)
Vier neue Arten der Gattung Scylhri.s aus Zentral- und Ost-Asien werden beschrieben. Einige anderen Arten werden aus den beiden Gebieten gemeldet und die Genitaliën einiger Arten werden zum ersten Mal abgebildet.
Key words: Scythris baikalensis sp. n. - Scythris barguzinensis sp. n. - Scythris fuscoaurella sp. n. - Scythris nitidella sp. n. - Central Asia - East Asia - faunistics - taxonomy.
Bengtsson, B. A.: Box 71, S-380 74 Löttorp, Sweden.
Lièka, J.: VÜLHM Jilovisté-Stmady, p. Praha 516, CZ-156 04, Czech Republic.
The lepidopteran fauna in the Palaearctic area east of the Ural Mountains is in general poorly known. A long time ago the Asian lepidopteran fauna was extensively studied by Felder & Rogenhofer, Erschoff, Möschler, and others. Important explorations of the family Scythrididae were made some decades ago by M.I. Falkovich which resulted in four interesting papers (Falkovich 1969, 1972, 1979 and 1986). Other expeditions to Central Asia made by Finnish lepidopterists in cooperation with entomolo- gists from St. Petersburg have yielded new information recently published by S.Yu. Sinev (1993).
During an expedition to the Baikal area in C Asia one of the authors (JL) obtained scythridid material which proved to contain some interesting species. A few specimens found by J. Jaro§ in North Korea were sent to the same author. From that country no scythridid species at all has been reported and two specimens proved to belong to different undescribed species.
The undetermined material was later sent to B.A. Bengtsson (BAB) for further studies. Descriptions of the new species together with an account in alphabetic order of the rest of the species are given.
Thanks are due to Mr. J. JaroS (Czech Academy of Science, Institute of Entomology, Ceské- Budëjovice) for letting us examine his scythridid material from North Korea.
Scythris baikalensis sp. n.
Type locaiity: Russia, Baikal, Listvjanka.
Holotypus: USSR, Baikal, Listvjanka, 3.-5.8.1989, LiSka Igt. (white label); Gen.prep.nr 428X (f, Scythris baikalensis Bgts.& Li§ka, B A Bengtsson (yellow label); HOLOTYPUS
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 33
Scythris baikalensis Bengtsson & Li§ka dr (red label). Genitalia on slide BAB 428X. - In coll. National Museum, Prague.
Diagnosis: Scythris baikalensis sp. n. (Fig. 1) may easily be confused with several other unicoloured scythridids but most other similar species have broader hindwings. For safe determination dissection of the genitalia is needed.
Wing expanse: 1 1 mm (length of forewing 5 mm).
Head, labial palpi, antennae, tegulae, thorax, legs and forewings uniformly bronzy brown, base of palpi paler than second and third joint, and antennae slightly darker than head. Hindwing fuscous, rather narrow with sharply pointed apex. Ciliae in both wings fuscous.
Male genitalia (Fig. 2): Uncus hood-shaped with pointed posterior extension. Gnathos thorn-like, thin. Valva sickle-shaped, rather slender, in distal half densely setose. Aedeagus long and slender, slightly curved. Vinculum semicircular. Tergum 8 sub- trapezoid with shallow caudal incurvation. Sternum 8 subtriangular with concave lateral margins, tip with small flap. Structure of male genitalia indicates S. baikalensis sp.n. to belong to the cicadella species-group but this cannot be confirmed until the female is found.
Female genitalia: Unknown.
Biology: The holotype specimen appeared in early August on a shelving slope with dominant plant Thymus sp. near the Limnologic Museum in Listvjanka.
Distribution: C Asia, Baikal area.
Etymology: The name refers to the area where the holotype was found.
Scythris barguzinensis sp. n.
Type locality: Russia, Baikal, Ust-Barguzin.
Holotypus: USSR, Baikal, Sv. Nos, 40 km NW Ust-Barguzin, 29.VII.-2.VIII. 1989, J.LiSka Igt. (white label); Gen.prep.nr 430X ?, Scythris barguzinensis Bgts.& Ligka, B A Bengtsson (yellow label); HOLOTYPUS Scythris barguzinensis Bengtsson & Li§ka 9 (red label). Genitalia on slide BAB 430X. - In coll. National Museum, Prague.
Diagnosis: The holotype specimen (Fig. 3) is very worn but may be mixed up with some small dark scythridids with some pale scales in fold. Whole moth slightly glossy.
Wing expanse: 8 mm (length of forewing 3.5 mm).
Head fuscous; labial palpi dirty beige on First and second Joint, terminal joint fuscous; Antennae (broken near scape) dark fuscous.
Tegulae and thorax fuscous.
Forewing fuscous with several pale scales in fold, at one fifth forming a whitish dash. Legs fuscous but outer surface of hind tibia paler.
Male genitalia: Unknown.
Female genitalia (Fig. 4): Sterigma hood-shaped connected to pair of large oval lateral plates, covering whole segment 8. Sternum 7 subtrapezoid with caudomedial indentation. The structure of genitalia does not show to which group this species belongs.
Biology: The adult moth was taken at the shift of July and August on a sandy place with dominant plant Empetrum nigrum.
Distribution: Central Asia, Baikal, Ust-Barguzin.
Etymology: S. barguzinensis sp. n. is named after the type locality.
Figs 1-7. - 1. Holotype oï Scythris baikalensis sp. n. - 2. Male genitalia of .V. baikalensis sp. n., holotype - 3. Holotype of Scythris barguzinensis sp. n. - 4. Female genitalia of ,V. barguzinensis sp. n., holotype - 5. Male geni- talia of Scythris capitalis (Erschoff, 1874). - 6. Male genitalia of Scythris cassiterella (Snellen, 1884). - 7. Tergum 8 (up) and sternum 8 (below) of .S’. cassiterella.
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 34
1
3
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 35
Phegea 24 (1) (1. III. 1996); 36
Scythris bifissella (Hofmann, 1 889)
5 d-cf and 3 9? labelled: USSR, Baikal, Sv. Nos, 40 km NW Ust-Barguzin, 29. VII.- 2.VIII.1989, J. Li§ka Igt. The genitalia of two specimens (male and female) were examined (prep. BAB 433X and 434X) and found to be conspecific with European specimens (cf. illustrations in Bengtsson 1984). Sinev (1993) reported bifissella from the Altai area but the Baikal specimens reported here represent the easternmost fmd so far of this species. S. bifissella has been recorded from Austria, Czech Republic, Germany, France, Italy, Rumania and Slovakia.
Scythris capitalis (Erschoff, 1874)
1 cf labelled: USSR, Turkmenia m., Agchabad-Vanovske, 27.V.1987, Z. Mraéek Igt. Male genitalia are not published before and are illustrated in Fig. 5. This species has previously been found in Kirgistan, Tadzhik Republic, Turkey, Turkmen Republic and Uzbekistan.
Scythris cassiterella (Snellen, 1884)
2cfcf and 4 99 labelled: USSR, Baikal, 700-900 m, Berguzinskij zapovednik, 13 km E Davsa, 26.-28.7.1989, J. Ligka Igt.
1 (f: KOREA North, Ryanggang Province, Paektusan Mts., Samjion 1400 m, 25 June 1988; 1 (f: KOREA North, Ryanggang Province, Paektusan Mts., Mupo 1400 m, 23 June 1988; 1 9: KOREA North, Ryanggang Province, Paektusan Mts., Paektusan Mt., 1800 m, 13 July 1987, all J. JaroS Igt.
The female genitalia of cassiterella are pictured by Falkovich (in Medvedev 1981: 477, Fig. 461/4) under the name pudorinella Möschler, the female genitalia of which are, however, quite different and resemble those of S. pascuella (Zeiler, 1852) (published as gravatella Zeiler by Falkovich (op cit., Fig. 461/1)). S. cassiterella has been recorded from Amur, Baikal and Verchojansk area. The male genitalia are here illustrated for the first time (Figs. 6-7).
Scythris fuscoaurella sp. n.
Type locality: North Korea, North Pyongan prov., Myohyangsan Mt.
Holotypus: KOREA North, North Pyongan Prov., Myohyangsan Mt. 300 m, Hyangsan, 25 June, 1987, J. Jaro§ Igt. (white label); Gen.prep.nr 437X cf, Scythris fuscoaurella Bgts.& Ligka, B A Bengtsson (yellow label); HOLOTYPUS Scythris fuscoaurella Bengtsson & Ligka cf (red label). Genitalia on slide BAB 437X. - In coll. National Museum, Prague.
Diagnosis: Similar to Scythris obscurella (Scopoli, 1763) by its size and strong gloss in forewing (Fig. 8). May easily be distinguished from resembling species by genitalia ex- amination.
Expansion: 15 mm (length of forewing 7 mm).
Head fuscous, frons paler; labial palpi fuscous; antennae dark fuscous.
Tegulae, thorax and forewing deep brownish bronzy, glossy with reddish hue. Hin- dwing dark fuscous. Cilia in both wings dark fuscous.
Legs dark fuscous, with purple gloss on tibia.
Figs 8-1 5 . - 8. Holotype ot Scythris fuscoaurella sp .n. - 9. Holotype of Scythris nitidella sp. n. - lO-1 1 . Tergum 8 (lip) and stemum 8 (below) of S. fuscoaurella sp. n. - 12. Male genitalia of S. fuscoaurella sp. n. (holotype). - 13. Male genitalia of .S'. nitidella n. (holotype). - 14-15. Stemum 8 (14) and tergum 8(15) of .V. nitidellasp. n.
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 37
Male genitalia (Figs. 10-12): Uncus hood-shaped, apically poinied. Gnathos contin- uously attached to uncus, distal arm tapering, at tip hooked; base of gnathos surrounded by two setose flaps (socii). Tegumen with puffed-up 'shoulders'. Valva claviform, at middle narrow, at tip bent inwards. Aedeagus long and slender, tapered, indicated sigmoid. Tergum 8 subtrapezoid, posteriorly and anteriorly shallowly concave. Sternum 8 subtriangular, anteriorly broadly indepted, posterior tip with large triangular lobe. Groundplan as in S. baikalensis sp. n.; also showing some similarities to S. podoliensis Rebel.
Female genitalia; Unknown.
Biology: The type specimen was found in late .lune in an area of climax maple mixed forest. For further details concerning the type locality cf. Jaro§ et al. (1992).
Distribution: Pyongan Prov. in North Korea.
Etymology; The species-name fuscoaurella is referrmg to the colouration of the forewing (fuscus = 'dark' and aurum = 'gold' in Latin).
Scyihris mikkolai S'\nQ\, 1993
1 (f labelled: USSR, Baikal, Listvjanka, 3.-5.8.1989, LiSka Igt. In his original description Sinev illustrated the very typical male genitalia and related them to S. knochella (Fabrici- us, 1794). The strange uncus-gnathos-tegumen structure of mikkolai is unique for the scythridid family. S. mikkolai is distributed from Altai to Primorie area in E Asia.
Scythris nitidella sp. n.
Type locality; North Korea, Ryanggang Prov., Paektusan Mts.
Holotypus: KOREA North, Ryanggang Prov., Paektusan Mts. 1400 m, Mupo, 23 June, 1988, J.JaroS Igt. (white label); Gen.prep.nr 438X (f, Scythris nitidella Bgts.& Li§ka, B A Bengtsson (yellow label); HOLOTYPUS Scythris nitidella Bengtsson & Ligka cf (red label). Genitalia on slide BAB 438X. - In coll. National Museum, Prague.
Diagnosis; Smaller and darker than S. fuscoaurella sp. n., with less gloss in forewing (Fig. 9). Similar to many dark, unicoloured scythridids (S. seliniella (Zeiler, 1839), S. subseliniella (Heinemann & Wocke, 1877), etc.) but may easily be distinguished from them and other species by genitalia examination.
Expansion; 12 mm (length of forewing 5.5 mm).
Head, labial palpi and antennae dark fuscous. Tegulae, thorax, legs and forewings dark brownish bronzy and glossy. Hindwing dark fuscous. Cilia in both wings dark fuscous.
Male genitalia (Fig. 13-15): Uncus U-shaped, shanks callous in posterior part. Near base of uncus a pair of callous lobes, probably constituting socii. Gnathos hooked, tapered. Valva bent. short, broad and densely setose in proximal part, claviform. Aedeagus straight, tapered. Tergum 8 semicircular, lateroanteriorly membraneous or almost transparent. Sternum 8 subtriangular, at tip indented.
Female genitalia; Unknown.
Biology; The holotype specimen was collected in late June in an open montane larch- spruce taiga with dominant tree Larix olgensis Henry. For further details cf. also Jaro§ et al. (1992).
Distribution: Ryanggang Prov. in North Korea.
Etymology: The species-name nitidella is alluding to the gloss of the forewing (nitidus means 'shining' or 'sleek' in Latin).
Scythris obscurella (Scopoli. 1763)
3 cfcf and 3 99 labelled: USSR Baikal, Davga, Bargunzinskij zap., 19.-25.VII. 1989, J.
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 38
Li§ka Igt. This species has a wide distribution, ranging from Europe to C Asia. There are several records from C Asia, mainly in the mountaineous areas. Genitalia are published in Bengtsson (1984).
Scythris sinensis (Felder & Rogenhofer, 1875)
1 $ labelled: KOREA North, S. Pyongan Prov., Nampo 0-10 m, 3 June 1988, J. Jarog Igt. This species has a wide distribution ranging from Europe to Asia. Reported from South Korea by Park (1977). Genitalia are published by Bengtsson (1984).
References
Bengtsson, B.A., 1984. The Scythrididae (Lepidoptera) of Northern Europe. - Fauna Fniomologica Scandinavica 13: 1-137,
Falkovich, M.I., 1969, O pishchevykh svyazakh pustinnykh cheshuekrylykh (Lepid.) v srednei Azii. [About trophic relationships in Lepidoptera from steppe areas of Middle Asia]. In Doklady na dvatsat'pervom ezhegodnom chtenii painyati N.A. Cholodkovskogo. - Akademiya Nauk SSSR, Vsesoyuznoe Entomologicheskoe Obshchestvo(1968): 53-88.
Falkovich, M.I., 1972. Novye vidy roda Scythris Hb. (Lepidoptera, Scythridae) iz srednei Azii. [New species of the genus Scythris Hb. (Lepidoptera, Scythridae) from Middle Asiaj. - Novye vidy morskikh i nazemnykh bespozvonochnykh. Akademiya Nauk SSSR, 1'ntdy Zooiogicheskogo Instituta 52: 319-331 .
Falkovich, M.I., 1979. Novyi vid roda Scythris Hbn. (Lepidoptera, Scythrididae) iz pustyni Kyzylkum. [A new species in the genus Scythris Hbn. from Kyzylkum desert area], - Novye vidy nasekomykh. Akademiya Nauk SSSR. Trudy Vsesoyuznogo Fntomologicheskogo Ohshchestva 62: 107-1 10.
Falkovich, M.I., 1981. Scythrididae, pp.445-478. In Medvedev. G.S. (ed.), Opredelitel' nasekomykh evropeiskoi chasti SSSR. Tom IV: Cheshuekrylye, Vtoraya chast. [Key to the Insects of the European part of the USSR. Volume IV: Lepidoptera, 2. Part], - Leningrad, 786 pp.
Falkovich, M.I., 1986. Cheshuekrylye (Lepidoptera) Ostantsovykh gor Kul'dzhuktau i podgomoi raviny (yugo- zapadnyi Kyzylkum) [Lepidoptera from Kuldzhuktau Mountain and submountain plain (south-west Kyzylkum)]. - Fauna Cheshuekrylykh (Lepidoptera) SSSR. l’rudy V.se.soyuznogo Fntomohgicheskogo Oh.shche.stva ei : 131-186.
Jarofi, S„ Spitzer, K„ Havelka, S. & Park, K.T., 1992. Synecological and Biogeographical Outlines of Lepidoptera Communities in North Korea. - Insecta Koreana 9:78-104.
Park, K.T., 1977. Discovery of Scythris sinensis (F. & R.) from Korea (Lepidoptera, Scythrididae). - Korean Journal of Entoinology 7(1): 1-2.
Sinev, S.Yu.. 1993. Novye i maloizvestnye vidy roda Scythris (Lepidoptera, Scythrididae) iz Altaya. [New and little-known species of the genus Scythris (Lepidoptera, Scythrididae) from Altai]. - Vestnik zoologii 2: 53-57.
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 39
Boekbesprekingen
Rabotnov, T.A.: Phylozönologie.
17,5 X 24,5 cm, 244 p., 24 tabellen, 26 tekstfiguren. Verlag Eugen Ulmer, Postfach 70 05 61, D-70574 Stuttgart, gebonden, 1995, DEM 98,- (ISBN 3-8252-8088-8).
In de "Phytozönologie" houdt men zich bezig met de studie van de wisselwerking tussen planten en hun milieu, met de structuur van de plantengemeenschappen en de veranderlijkheid daarvan. Vooral Russische geobotanici hebben zich de laatste eeuw in deze studie verdiept en eigen concepten ontwikkeld. Reeds in een vroeg stadium viel hen een bepaalde typologie op van onderscheidbare levensstrategieën bij planten. In het midden van deze eeuw voerde Rabotnov een demografisch aspect in de vegetatiekunde in, door de studie van de ontogenetische samenstelling van de plantengemeenschappen. Vooraleer zijn resultaten een verdere verspreiding kenden, was de mosaiek-cyclus in de wouden van de Taiga reeds lang in detail onderzocht.
In dit boek, het hoofdwerk van de auteur, wordt aan de hand van talrijke voorbeelden een overzicht gegeven van de complexiteit van de wisselwerking tussen planten, micro-organ ismen en dieren enerzijds en het geheel van abiotische factoren en menselijke invloeden anderzijds. De verkregen inzichten worden tot een overzichtelijk model uitgewerkt en ingepast in de noden van de landschapsinrichting en het grondgebruik.
Het boek begint met een uitleg over de grondbeginselen van deze discipline met duidelijke definities van de verschillende specifieke thermen. Daarna wordt uitgebreid ingegaan op de wisselwerking tussen planten en schimmels, prokaryoten, andere planten en dieren. Een apart hoofdstuk is gewijd aan de wisselwerkingen tussen de planten die tot dezelfde phytocoenozen behoren. In het vierde hoofdstuk wordt de organisatie van phytocoenozen behandeld. In het kort wordt de productiviteit van phytocoenozen aangehaald. Het zesde hoofdstuk bevat gegevens over de successies, waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen primaire en secundaire successies. Er worden verschillende types successies onderscheiden, al naargelang hun ontstaan (o.a. door anthropogene invloeden via landbouw, door branden enz.). In het laatste hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van de verschillende soorten classificaties en ordeningssystemen die in het verleden in gebruik zijn geweest, en wat daar de voor- en nadelen van zijn. Een uitgebreide literatuurlijst en een alfabetisch zaakregister sluiten het boek af
Dit boek biedt een uitstekende inleiding in deze materie. Het is zeer verzorgd uitgegeven en stevig ingebon- den. Iedereen die met plantengemeenschappen te maken heeft, zal er een uitstekende bron van informatie in vinden.
W.0. De Pnns
Goodger, D.T. & Watsen, A.: The Afrolropical Tiger-Molh.s.
21 X 30 cm, 65 p., 4 kleurenplaten, 13 zwart-wit-platen, Apollo Books, Kirkeby Sand 19, DK-5771 Stenstrup, Denmark, Softcover, 1995, DKK 200,00 (ISBN 87-88757-32-3).
Deze publicatie is een geïllustreerde catalogus van de Afrotropische subfamilie Arctiinae (Lepidoptera: Arctiidae). In het totaal gaat het om 411 soorten. Er worden 14 nieuwe synoniemen ingevoerd en 44 nieuwe combinaties. Zes genusnamen en 7 soortnamen worden uit de synonymie gehaald en erkend als geldige namen. Twintig genera werden uit de Arctiidae verwijderd en ondergebracht bij de Noctuidae, Lymantriidae of Geometri- dae. Eén soort werd verplaatst naar de Notodontidae. Van elk genus worden de uiterlijke en inwendige morfologi- sche eigenschappen gegeven, alsook de verwijzing naar de originele publicatie en de type-soort. Binnen elk genus worden de soorten alfabetisch gerangschikt. De tekst vermeldt de plaats van de oerbeschrijving, de orinigele combinatie, de verblijfplaats van types, de verspreiding en eventueel synoniemen, subspecies en individuele vormen.
Op de kleurenplaten worden 89 imago's afgebeeld, in de meeste gevallen gaat het om de type-soorten van de behandelde genera. Op de 13 zwart-wit-platen staan de mannelijke genitalia van dezelfde soorten afgebeeld. De kleurenplaten werden door het Natural History Museum te Londen vervaardigd en ze zijn dan ook van uitstekende kwaliteit.
Het boek bevat verder nog een lijst voedselplanten van de rupsen, een literatuurlijst en een alfabetische index. Het is een keurige publicatie die iedereen zal moeten bezitten die in deze groep Lepidoptera is geïnteresseerd.
W.0. De Prins
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 40
First record of the genus Etainia Beirne from Central Asia with descriptions of two new species and some provisional notes on the world fauna (Lepidoptera: Nepticulidae)
Rimantas Puplesis & Arünas Diskus
Abstract. The taxonomie status of the genus Elainia Beime, 1945 is briefly discussed, and provisio- nal notes on the relationships of the newiy designated species-groups are provided. Two new species, E. leplognalhos sp. n. and E. ohtusa sp. n. are described from the Kopet Dag ridge (western Turkmenistan). The check-list of Elainia species of the World fauna is given.
Samenvatting. Eerste vennelding van het genus Elainia Beime uit Centraal-Azië, beschrijving van twee nieuwe soorten en enkele voorlopige bemerkingen over de wereldfauna (Lepidoptera: Nepticulidae)
De taxonomische status van het genus Elainia Beime, 1945 wordt kort besproken en voorlopige bemerkingen over de relatie tussen de nieuw opgestelde soortengroepen worden gegeven. Twee nieuwe soorten worden beschreven uit het gebied van de Kopet Dag (West-Turkmenistan); E. leplognalhos sp. n. en E. ohlu.sa sp. n. Een check-list van de Elainia-soorten van de wereld wordt gegeven.
Résumé. Première observation du genre Elainia Beime en Asie centrale, description de deux nouvelles espèces et quelques remarques provisoires sur la faune mondiale (Lepidoptera; Nepticulidae)
Le statut taxonomique du genre Elainia Beime, 1945 est discuté brièvement et quelques remarques provisoi- res sur la relation entre les groupes d'espèces récemment établies sont données. Deux espèces nouvelles sont dècrites de Ia région du Kopet Dag (Turkmenistan occidentale): E. leplognalhos sp. n. en E. ohlusa sp. n. Une liste systématique de toutes les espèces du genre Elainia est donnée.
Key words: Etainia - Etainia leptognathos - Etainia obtusa - new species - Turkmenistan - Central Asia - Check-list.
Puplesis, R. & Diskus, A.: Vilnius Pedagogical University, Studentu 39. Vilnius 2034, Lithuania.
The genus Etainia Beirne, 1945 {=Obrussa Braun, 1915, preoccupied) is usually treated as a separate, well defined taxon (Wilkinson & Scoble 1979; Scoble 1983; Puplesis & Ivinskis 1985; Puplesis 1994, etc.). This monophyletic unit can be characteri- zed by numerous rather outstanding apomorphies, like: (1) vinculum with U-shaped invagination posteriorly, (2) vesica with H-shaped sclerotization, (3) ductus bursae with a group of spines, (4) larvae mining in buds, shoots and fruits, and not in leaves (see Scoble 1983, van Nieukerken 1986, Puplesis 1994). Valva of all species (except E. nigricapitella (Jance)) with large basal apodeme(s), muscle rtij in male genitalia attached to lateral arms of transtilla, and not to inner side of valva as in other studied Nepticulidae (see Puplesis & Kozlov 1988). However, the taxon (together with few others) was sunk to subgenus rank in Ectoedemia Busck (van Nieukerken 1986) using two very weak and very doubtful apomorphies only: “abdominal sternum 2 with anterior plate almost triangular, lateral margins shortened”;' 2) "sensillum vesiculocladum reduced in various ways from basic 5-
') First, the anterior plate of the figured Elainia Jecenlella (Herrich-Schaffer) is not triangular (like the anterior plate of l'omoria weaven (Stainton) also). Secondly, this structure (the anterior plate), according the figures made by van Nieukerken (1986: flgs. 32-55) varies very strongly from a taxon to taxon, and usually varies even within one single taxon (e.g. Emeucha, Acalypiris. Tnfuraila. liohemannia. Eoinoria, etc.). On the other hand, the very similar shape of the plate (resembling that of Elainia) is found in the other tribe (Nepticulini) or even in the Australian genus Peclinivalva.
Phegea 24 (1) (1.111.1996): 41
branched pattern”.^ Thus, Etainia still must be regarded as the separate genus.
At present the genus comprises 16 species: 4 from Europe, 1 from the Caucasus, 4 from East Asia, 2 from North America (including one species with Euro-Nearctic distribution), and 4 species from South Africa (see check-list below). No previous records of Etainia species were available from Central Asia. However during field-work of 1993 in the western part of the Kopet Dag ridge (Turkmenistan, close to Iran border) two species of Etainia were collected; E. leptognathos sp. n. & E. obtusa sp. n. Both are described in the present paper.
Check-list of species with some provisional notes on newly designated species-groups Etainia Beirne, 1945: 208
E. sericopeza species-group
1. E. ochrefasciella (Chambers, 1873) comb. n.: N. America, on Acer saccharum^, for descriptions see Chambers, 1873: 128, Wilkinson & Scoble, 1979: 99-101; Wilkinson, 1988: 151-152.
2. E. sericopeza (Zeiler, 1839): Europe, N. America, on Acer platanoides, for descripti- ons see Zeiler 1839: 215, Jackh 1951: 170-175, Emmet 1976: 206, Wilkinson & Scoble 1979: 101-105, Puplesis & Ivinskis 1985: 38-39, Johansson et al. 1990: 283-284, Puplesis 1994: 228-229.
3. E. louisella (Sircom, 1849): Europe (except the North) & Caucasus, on Acer campe- stre, for descriptions see Sircom 1849: XIII, Jackh 1951: 170-178, Emmet 1976: 207, Johansson et al. 1990: 284-285, Puplesis 1994: 229-230.
4. E. decentella (Herrich-Schaffer, 1855): Europe (except the North), on Acer pseudopla- tanus and A. monspessulanum, for descriptions see Herrich-Schafferl 853-1 855: 358, Jackh 1951: 171, Emmet 1976: 206, Johansson et al. 1990: 285-286, Puplesis 1994: 230- 231.
5. E. leptognathos sp. n.: Central Asia (Turkmenistan), probably on Acer turcomanicum'^, described below.
6. E. peterseni (Puplesis, 1985): East Asia (Fareastern Russia), likely on Acer mono, for descriptions see Puplesis & Ivinskis 1985:41-43, Puplesis 1994: 231.
7. E. sabina (Puplesis, 1985): East Asia (Fareastern Russia), probably on Acer mono, for descriptions see Puplesis & Ivinskis 1985: 43-44, Puplesis 1994: 231-232.
8. E. tigrinella (Puplesis, 1985): East Asia (Fareastern Russia), probably on Acer mono, for descriptions see Puplesis & Ivinskis 1985: 40-41, Puplesis 1994: 232.
9. E. capesella (Puplesis, 1985): East Asia (Fareastern Russia), probably on Acer mono, for descriptions see Puplesis & Ivinskis 1985: 39-40, Puplesis 1994: 232-233.
10. E. crypsixantha (Meyrick, 1918) comb. n.: South Africa, host plant unknown, for
2) The reduction, as such, is found independently in different taxa (c.f. reduction of wing venation). The structure •reduced in various (!) ways* is not adequate for making serious taxonomie changes, and it is a bit strange to see the enormously enlarged concept of licfoedemia based on a reduction.
3) Tliere are no rearing records, mines, nor references about the life of the larva. However, it is strongly suspected that /:. ochrefasciella makes a carponome in Acer Vtys, like E. sericopeza-, several adult specimens have been taken on Acer saccharum Marshall (Wilkinson 1988).
4) There are no rearing data. However, no other species of Acer (except A. lurcomanicimi) occur in the Kopet Dag ridge, from where the new species is described.
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 42
descriptions see Meyrick 1918: 43, Scoble 1983: 17-18.
11. £. obtusa sp. n.: Central Asia (Turkmenistan), probably on Acer turcomanicum\ described belove.
12. E. albibimaculella (Larsen, 1927) comb. n.: Predominantly N. Europe, on Arctostap- hylos uva-ursi, for descriptions see Larsen 1927: 5, Johansson et al. 1990: 287.
E. biarmata species-group
13. E. biarmata Puplesis, 1994: W. Caucasus, host plant unknown, for description see Puplesis 1994: 233.
E. zimbabwiensis species-group
14. E. zimbabwiensis (Scoble, 1983) comb. n.: Southern Africa, host plant unknown, for description see Scoble 1983: 18.
15. E. krugerensis (Scoble, 1983) comb. n.: Southern Africa, host plant unknown, for description see Scoble 1983: 19.
E. nigricapitella species-group
16. E. nigricapitella (Janse, 1948) comb. n.: Southern Africa, host plant unknown, for description see Janse 1948: 170; Scoble 1983: 18-19.
No species-groups were designated earlier. However some species of Etainia probably cluster into monophyletic units. Most of Holarctic species of the genus belong to the group which is called here as the sericopeza-gvoup\ at the moment the group comprises 12 species with well developed transtilla bar and one large basal apodeme of valva. Other three clades from the proposed cladogram (see fig. 1) are considered here as three species-groups also. The provisional phylogeny is based on few mostly distinctive apomorphies listed below:
1. Vinculum with U-shaped invagination posteriorly;
2. Vesica with H-shaped sclerotization;
3. Ductus bursae with a group of spines;
Note: It should also be pointed out that the muscle mg in the male genitalia is attached to the lateral arms of transtilla, and not to the inner side of the valva, as in other studied Nepticulidae.
4. Larvae mine in buds, shoots and fruits (winged-seeds of Acer);
5. Valva deeply divided;
6. Gnathos with two large posterior processes;
7. Spines on ductus bursae enlarged;
Note: the clade 5-7 shares some distinct plesiomorphies, as the absence of basal apodeme of valva, the absence of transtilla, etc.
8. Basal apodeme of valva developed;
9. Valva weakly divided;
10. Strong reduction of wing venation;
Note: the clade 9-10 shares few plesiomorphies, as the absence of transtilla bar, eet.
1 1. Transtilla bar developed;
12. Second basal apodeme of valva developed.
5) There are iio rearing data. However, no other species of /teer (except A. furcomanicum) are known from from the Kopet Dag ridge. from where the new species is described.
Phegea 24 (1) (1.111.1996): 43
Fig. 1: Provisional cladogram of the genus hlainia, demonstrating the relationships between the species-groups. Numbers refer to apomorphies. listed in the text.
Description of new species
Etainia lepiognathos sp. n.
Type material. Holotype: cr, Turkmenistan, western Kopet Dag, 40 km E Kara Kala (=Garrygala), 29.VI.1993, leg. R. Pupiesis & A. Diskus. Paratypes: 5?, 22cf, the same locality, 15.V-07.VII. 1993, leg. R. Pupiesis & A. Diskus.
Diagnosis. Closely resembles E. decentella (Herrich-Schaffer), but can be recognised by the shape of the gnathos with the slender posterior process and by the brown or brownish frontal tuft (in E. decentella it is black).
Male. Forewing length: 2.4-2. 7 mm. Head: frontal tuft brown to pale brownish (not black); eye-caps whitish creamy; collar pale brownish, indistinct; antenna brownish to brownish creamy. Thorax whitish creamy or creamy. Forewing pattem variable, generally
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 44
similar to E. decentella, but often the pale markings strongly dominant in the new species. Usually basal third of forewing generally pale, only area near costa with large zone irrorated by dark brown scales; very wide medial fascia also distinctly cream (or whitish cream); a costal and tornal spots at two thirds surrounded by dark brown scales, tending to form a second (apical) complete fascia. Underside of forewing with large basal patch of deep black androconial scales (leaving a scaleless area near retinaculum) and with a few brownish scales in centre. Cilia cream or pale brownish cream. Hindwing brownish, with basal patch of deep black androconial scales and a small patch on underside.
Figs 2-6: Genitalia of lilainia leplo}'nalhos sp. n.; 2. Male, holotype; 3. Gnathos, paratype 24.V.1993; 4. Valva, paratype, 25. V. 1993; 5. Aedeagus, paratype, 25. V. 1993; 6. Female genitalia, paratype, 18. V. 1993 (scale 0,1 mm).
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 45
Female. Forewing length: 2. 3-3.0 mm. Usually paler than male, but otherwise similar to male.
Male genitalia (figs 2-5). Valva tightly fused to vinculum, broad at base, slightly broadened apically and with a row of large setae; basal apodeme of valva slender (fig. 4). Transtilla with long sublateral processes. Tegumen produced into rounded pseuduncus. Uncus distinct only laterally. Gnathos with slender posterior process (=central element) (fig. 3). Aedeagus narrowed basally and with two lateral carinae. Vesica with large H- shaped sclerotization, some tiny cornuti and three large ones (fig. 5).
Female genitalia (fig. 6). Posterior apophyses just slightly shorter than anterior ones. Sclerotization of vestibulum large, bilobed. Vestibulum with tiny spines. Ductus sperma- thecae with 2 sclerotized convolutions. Corpus bursae oval, with two large, oval and distinctly dissimilar signa. Pappillae anales distinctly disjuncted.
Biology. Adults fly in May - early .luly. Life history otherwise unknown, but probably host plant is Acer turcomanicum.
Distribution. Known from western part of the Kopet Dag ridge only.
Etainia obtusa sp.n.
Type material. Holotype: cT, Turkmenistan, western Kopet Dag, 40 km E Kara Kala (=Garrygala), 26. V. 1993, leg. R. Puplesis & A. Digkus.
Diagnosis. Differs from all other Etainia by the truncated pseuduncus.
Figs. 7-10; Male genitalia of Htainia ohtu.sa sp. n.: 7. Holotype, general view; 8. The same, gnathos; 9. The same, valva; 10. The same, aedeagus (scale 0,1 mm).
Phegea 24 (1) (1. III. 1996): 46
Male. Forewing length about 2.5 mm. Head: frontal tuft pale yellowish; collar paler; eye-caps whitish cream, antenna brownish cream. Thorax almost brown, with few cream scales. Forewing blackish fuscous with whitish cream pattern; a small basal spot, a fascia at one third and costal and tornal spots at two thirds. Underside of forewing brown, without androconial patch. Cilia greyish cream to greyish. Hindwing greyish to grey, without androconial patch.
Female. Unknown.
Male genitalia (figs 7-10). Valva slightly arcuate, without distinct broadening at apex (fig. 9) and tightly fused to vinculum. Basal apodeme of valva rather slender and long. Sublateral process of transtilla short, twice or more shorter than transverse bar. Pseudun- cus broad, but distinctly truncated (see fig. 7). Uncus sclerotized only laterally. Gnathos with rather large posterior process (=central element) and large lateral arms (fig. 8). Vinculum large, almost rounded distally. Aedeagus with two lateral carinae, 2-3 large cornuti at apex and H-shaped sclerite on vesica (fig. 10).
Biology. Adults fly in May. Life history otherwise unknown, but probably host plant is Acer turcomanicum.
Distribution. Known from western part of the Kopet Dag ridge only.
Acknowledgments
We would like to thank Mr W.0. De Prins for help with the manuscript and for making a short abstract in Dutch and French. The research described in this publication was made possible in part by Grant N LAOOOO & LHXIOO from the International Science Foundation.
References
Beirne, B., 1945. The male genitalia of the British Stigmellidae (Nepticulidae) (Lep.). - Proceedings of the Royal Irish AcaJemy (B) 50: 191-218.
Chambers, V.T., 1873. Microlepidoptera. - Canadian Enioniologisi 5 (7): 124-128.
Emmet, A.M., 1976. Nepticulidae. In: Heath, J. (ed). The niofhs and huUerflies of üreaf Brilain and I re land 1: 171- 267.
Herrich-Schaffer, G.A.W., 1853-1855. Sysiematische Bearheilung der Schnietlerlinge von Europa, zugleich als Texl, Revision und Supplement zu .Jakoh Hühners Sammlung europaischer SchmeKerlinge, 5, Die Schaben und Fedennotten; 1-394, G.J. Manz, Regensburg.
Janse, A.J.T., 1948. Nepticulidae (Stigmellidae). In: The Moths of South Africa 4: 149-179. Transvaal Museum, Pretoria.
Jackh, E., 1951. Die fruchtminierenden Arten der Gattung Nepticula Heyd. (Etainia Beime) an den vier deutschen Ahornarten (Lep. Nepticulidae). - Zeitschrift der wiener entomologischen Gesellschaft 36: 170-178, pis. 14- 16.
Larsen, C.S., 1927. Upon some new and little-known species and aberrations of Microlepidoptera from Denmark. - Entomologiske Meddelelser \1: 1-6, 1 pl.
Nieukerken, E.J. van, 1986. Systematics and phylogeny of Holarctic genera of Nepticulidae (Lepidoptera, Heteroneura: Monotrysia). - Zoölogische Verhandelingen 236: 1-93.
Puplesis, R., 1994. 'The Nepticulidae of Eastem Europe and Asia. 291 pp. + 840 pis. Backhuys Publishers, Leiden, the Netherlands.
Puplesis, R.K. & Ivinskis, P.P., 1985. Obzor fauny molei-malyutok roda Obrussa Braun i opisanie 4 novykh vidov Ohrus.sa capesella sp.n., O. tigrmella sp.n., O. peterseni sp.n., O. .sahina sp.n., (in Russian). - Trudy Akadetnii Nauk Lithuanian SSR, Seriya B, 4 (92): 36-46.
Puplesis, R.K. & Kozlov, M.V., 1988. Funktsional’naya morfologiya genitalii samtsov Nepticulidae (Lepidoptera) (in Russian). - Zoologiche.skii zhurnal 67: 557-565.
Scoble, M.J., 1983. A revised cladistic classiflcation of the Nepticulidae (Lepidoptera) with description of new taxa mainly from South Africa.- 'Transvaal Museum Monograph 2: i-xi, 1-105.
Sircom, J., 1849 Descriptions of three new British Tineidae. - Zoologist 7: xlii.
Wilkinson, C., 1988. Character analyses for discrimination and affinity recognition of the North American
Phegea 24 ( 1 ) (1 .111. 1996): 47
Microlepidoptera in the genus EdoeJemia Busck (Nepticulidae; Lepidoptera). - Beau/orfia 37 (7): 121-155. Wilkinson, C. & Scoble, M.J., 1979. The Nepticulidae (Lepidoptera) of Canada. - Memoirs of the eniomological Society of Canada 107: 1-118.
Zeiler, P.C., 1839. Versuch einer naturgemassen Eintheilung des Schaben, Tinea. - Isis, Jena 32: 167-220.
Inhoud:
Bengtsson, B.A. & Liska, J.: Notes on Asian scythridids with description of four new
species (Lepidoptera: Scythrididae) 33
Coutsis, J.G.: Additional butterfly records from the Greek islands of Santorini and Siros
(Lepidoptera: Papilionoidea) 13
De Prins, W. & van der Poorten, D.: Additions and corrections to "Die Tagfalter der Türkei". 2. Interesting observations of butterflies in Turkey during the 38th expediti- on of the "Werkgroep Grieks-Turkse dagvlinders" (Lepidóptera: Lycaenidae) . . 25 Henderickx, H.: Microbisium brevifemoratum (Ellingsen, 1903), een nieuwe soort voor
de Belgische fauna (Arachnida, Pseudoscorpiones: Neobisidae) 1
Olivier, A.: Notes on the taxonomie status and supposed biogeographic affinity of the Pseudochazara anthelea (Hübner, [1824]) populations from Klpros (Cyprus) and
from the Greek island of Kós (Lepidoptera: Nymphalidae Satyrinae) 5
Puplesis, R. & Diskus, A.: First records of the genus Etainia Beirne from Central Asia with descriptions of two new species and some provisional notes on the world fauna
(Lepidoptera: Nepticulidae) 41
van den Brink, H. & van Oorschot, H.: Additions and corrections to "Die Tagfalter der Türkei". 1. Interesting observations of butterflies in Turkey during the 37th expediti- on of the "Werkgroep Grieks-Turkse dagvlinders" (Lepidoptera: Hesperiidae,
Pieridae, Lycaenidae) 19
Boekbesprekingen 4, 1 7, 24, 40
verantw. uitg.: W. De Prins, Diksmuidelaan 176, B-2600 Antwerpen (Belgium). Tel. 0032-3.322.02.35.
Phegea 24 (1) (LIII.1996): 48
Redactie: Dr. J.-P. Borie (Compiègne, France), T. Garrevoet (Antwerpen), B. Goater (Chandlers Ford, England), Dr. K. Maes (Gent), Dr. K. Martens (Brussel), A. Olivier (Antwerpen), H. van Oorschot (Amsterdam), D. van der Poorten (Antwerpen), W.0. De Prins (Antwerpen).
Redactie-adres : W.0. De Prins, Diksmiiidelaan 176, B-2600 Antwerpen (Belgiiim).
Uitgegeven met steun van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - Dienst Onderwijs
Jaargang 24, nummer 2 1 juni 1996
Trekvlinders in 1995, twaalfde jaarverslag (Lepidoptera)
Bart Vanholder
Résumé. Lépidoptères migrateurs en 1995 (douzième rapport) (Lepidoptera)
Rapport sur les migrateurs observés en Belgique en 1995. Au lieu du résumé classique, nous donnons un tableau avec Finfonnation sur les migrateurs par decade.
Abstract. Migrant Lepidoptera in 1995, twelfth annual report (Lepidoptera)
Report on migrants observed in Belgium in 1995.Instead of the usual summary a table with all information on Belgian migrants and vagrants per decade is given.
Key words: Migrating Lepidoptera - Belgium.
Vanholder, B.: Droeskouter 33, B-9450 Haaltert. e-mail; bvholder@innet.be
Inleiding
In totaal leverden 92 vaste medewerkers lijsten in met de gegevens van 162 verschillende personen, 42 personen hiervan waren occasionele medewerkers. Er dienden zich 62 nieuwelingen aan. De meeste nieuwkomers situeerden zich in twee regio's die zich op gebied van dagvlinderwaamemingen organiseerden in werkgroepen. Beide staan onder leiding van trouwe medewerkers; M. Van Opstaele coördineert de Aalterse regionale vlinderwerkgroep “Quercus”, de andere werkgroep is gesitueerd in Zeeuws-Vlaanderen en staat onder leiding van J. De Bakker. Hoewel we de zomer van 1994 niet konden evenaren, werd 1995 toch een redelijk gunstig migratiejaar. De weersituatie deed dikwijls aan deze van 1976 denken. Sinds vorig werkjaar zijn we ook actief op het Internet. Dit leverde naast enkele nieuwe medewerkers voor 1996, eveneens goede buitenlandse contacten op in Zweden, Denemarken, Finland en Engeland. Zeeuwsvlaamse en Noordfranse waarnemingen zijn ook dit jaar weer in het verslag verwerkt.
Klimatologisch overzicht van 1995
Het voorbije meteorologisch jaar was het vierde warmste van de eeuw. Dit had natuurlijk onmiddellijke gevolgen voor het waarnemen van migranten.
De winter was uitzonderlijk zacht. Het ging om de vierde zachtste winter sinds het begin van de metingen te Ukkel in 1833. Bovendien was er geen enkele serieuze vorstperiode te bespeuren: koudste temperatuur -5,2°C! Zachte temperaturen betekenen gunstig weer voor de overwintering van soorten die zich in ons land op het noordelijkst van hun areaal
Phegea 24 (2) (1 .VI. 1996): 49
bevinden. Interessant, vooral omdat deze winter volgde op ons beste trekvlinderjaar met enorm veel soorten die nog talrijk aanwezig waren in november en zelfs december 1994. Het resultaat viel wel enorm tegen. Alleen een paar overwinterende atalanta’s werden tijdens Januari en februari gemeld. Enkel de meldingen van M stellatarum op 23 en 24 maart kan men ook tot de overwinteraars rekenen. De oorzaak van het ontbreken van overwinteraars moet elders gezocht worden: zacht weer gaat tijdens het winterseizoen meestal gepaard met overvloedige neerslag. Zo was 1995 de natste winter ooit opgemeten te Ukkel. Het vorige record werd gewoonweg verpletterd. Hoeveel gewone inheemse soorten, vooral diegene waarvan de poppen zich ‘s winters in de grond bevinden, zijn door deze vochtigheid niet omgekomen en waren dus tijdens de zomer veel minder frequent dan gewoonlijk?
De lente was normaal. Rond 1 1 maart kregen we een eerste periode met zacht weer. Op die datum werd de eerste M confusa genoteerd. April was uitzonderlijk somber met als enige uitzondering hierop de 25 en 26ste. Het is dan ook geen toeval dat tijdens deze twee dagen de eerste V. cardui en A. gamma werden gemeld. Het hele lenteseizoen door waren er nauwelijks perioden met overheersende zuidenwinden van tropische oorsprong. De eerste dagen van mei vormden hierop een uitzondering met bijna tropische temperaturen. Het was de eerste periode van 1995 met echt gunstig trekvlinderweer. De eerste primaire migranten werden toen genoteerd: A. ipsilon, P. xylostella en N. noctuella.
De zomer van 1995 was helemaal uitzonderlijk. Wel begon hij zeer slecht: veel te koud met polaire luchtstromingen begin Jum. Maar eind Juni veranderde de situatie totaal: het werd tropisch warm met winden van continentale oorsprong. De ene hittegolf volgde de andere op tot 25 augustus. Het werd de warmste “grote vakantie” sinds het begin van de metingen te Ukkel. Bovendien was het ook nog zeer droog. De situatie van Juli en augustus 1995 kunnen we vergelijken met de zomer van 1976: dominerende continentale winden - vooral in augustus - uit oostelijke of zelfs noordoostelijke richting. Ideaal voor trekvlinders of dwaalgasten die ons vanuit het oosten kunnen bereiken zoals N. antiopa\ De zomer van 1995 werd bovendien zeer droog. Nog nooit was dit seizoen zo gunstig voor een snelle ontwikkeling van nakomelingen van primaire migranten.
De herfst was gemiddeld uitzonderlijk warm en droog, op 1982 na de warmste sinds het begin van de waarnemingen te Ukkel! Nochtans begon dit seizoen niet al te gunstig voor nieuwe vlindertrek of voor het waarnemen van nakomelingen van primarie migranten. Inderdaad, tijdens de maand september waren de temperaturen gemiddeld iets te laag met geen enkele periode van warmer weer. Het aantal uren zonneschijn was veel te laag. Jammer, want het is bijna altijd tijdens deze maand dat men de meeste migranten telt. Gelukkig volgde hierop de warmste maand oktober sinds 1921, die het mogelijk maakte nakomelingen van migranten te observeren, zoals A. atropos. M. stellatarum, A. ipsilon en A'. noctuella. Late ontpoppingen werden dus tijdens deze maand nog mogelijk. Tropische luchtstromingen gedurende 18 dagen brachten waarschijnlijk geen migraties meer met zich mee, gezien het te late tijdstip in het Jaar. Nadat november met heel koud weer was gestart, volgden 2 uitzonderlijke warme dagen op 1 1 en 12 november die nog een groot aantal waarnemingen met zich meebrachten. Wel werden de meest vorstgevoelige trekvlindersoorten, zoals V. cardui, met meer waargenomen.
Medewerkers aan het verslag 1995
C. Alvarez. A. Artoisenet, Y. Baptiste, H. Bastiaens. M Bauduin. R. Beemaert, Dhr Bijsterveld, R. Braeckman, J. Broidioi. C. Bniggeman, T. Bniyneel, Dhr Bniyns, M. Biiise. Dhr Caliiwe, J. Chapdle. J. Cleppe. P. Chick. J. De Bakker, A De Boer. S. De Bmycker. C. De Caluwe. H. De Decker. NWG De Gavers. R. De Pooler, G. De Potter, R. De Spiegeleire. A. De Timmennan, A. De Tiirck, M De Visser, A. De Vreese, B De Vreese. T. De Witte. M. De Witte, Dlir De Wolf. F. Declercq, L. Defraeye. C. Develter, N. Dobbelaer, J. Dorsselaar, E. Dufraing, L. Duffaiiig. S. Dupont. P. Durinck, G. Evrard. M. Faqiiaet, C. Fregat, T. Garrevoet, M. Gillard, Gilbert Glabeke, Gerrit Glabeke, Gertjan Glabeke. Goethals. C. Goossens. D. Gi-yftVoy, R. Guinez. A. Havrenne, G Himschoot. K. Hoffinan. G. Hooft. I. Hoste. M. Houyez, T. Ivens. J. Jaeken. M. Jansen. Fani. K. Janssens, F. Joncklieere. H. Kinders. B. Kindts, J. Knieriem, H. Laget, V A. Lefebcr, A. Legrain. A. Leman. M. Leten, A. Leveqiie, P. Lighezzolo. R. Litt, K. Lock. P. Lust. B. Maes. D.
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1 996): 50
JFMAMJJASOND
Figuur 1: Afwijking van de gemiddelde maximale temperaturen per pentade te Ukkel t.o.v. het normale. Normale afwijking = 0°C.
Neerslag 1995 (Ukkel)
Figuur 2: Neerslag te Ukkel per maand in 1995. Nonnale hoeveelheid = 100%.
Maes, J. Mallefason, A. Marechal, T. Maréchal, L. Merveillie, B. Misonne, H. Nagel, B, Notebaert, R. Nyst, G. Pierloot, R. Pletinck, T. Pluvier. A. Prenen, F.Rademakers, G. Rappé, J.L. Renneson, M. Roelands, L. Rosé. B. Schelfliout, Scherbeyn, D. Sierens, T. Sierens, W. Slosse, P. Smessaert, S. Smets, Snelders, A. Soete, B. Soyez, J. Sponselee, R. Spronck, S. Spmytte. E. Stassart. fam. Stein, D. Stroobants. K Stnibbe, F. Sueur, E. Taelman, H. Tessely, G. Tlioné, W. Troukens, E. Van Aelst. B. Van As. H Van Besauw. Van Brepoel, D. Van De Keere, O. Van De Kerckhove. W. Vandemaele, Van De Poel Guy, B. Van De Weghe, W. Vandenbranden, A. Van de Wiel, Van Hoeven, Bert Van Holder, G. Van Hoorebeke, J. Van Kerschaever, R Van Moerkerke, M. Van Moerkerke, R. Van Nieuwenhuyze, M. Van Opstaele, J. Van Opstaele, P. Van Son. Van Strien. F. Vandenbossche, O. Vandenbossche, Bart Vanholder, A, Verboven, P. Verloove. E. Vennandel, H. Vennersch, Vemooy, W. Verschraegen, L. Verstiggelt, K. Verstraeten, J. Vei'vaecke, P. Virlet, G. Wieme, B. Willocx. W. Wouters.
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 51
Trekvlinders
Plutella xylostella (Linnaeus, 1758)
Het recordaantal van 1994 werd nu nog overtroffen, maar was voor de rest zeer vergelijkbaar. Het eerste koolmotje werd op 30 april door E. Dufraing gevangen te Merksplas. Op 4 en 5 mei zag ik de drie volgende ex. te Haaltert en startte een serie waarnemingen die een scherpe piek bereikte eind juni. Op 25 juni werd het hoogste dagtotaal opgetekend met 262 ex., waarvan 250 afkomstig van een ondergewaardeerde schatting door A. De Turck te Wenduine. Ik telde eveneens een maximum van 79 ex. in mijn lichtval te Haaltert op 27 juni. Alle dagen ervoor of erna scoorden significant lager met als tweede hoogste aantal 32 ex. op 28 en 30 juni te Haaltert. Ik verrichtte een maand lang op dezelfde plaats en op dezelfde wijze inventarisatie naar het koolmotje, vandaar de hoge aantallen voor de prov. Oost-Vlaanderen. Begin augustus werd nog een kleine piek bereikt maar lang niet zo hoog als deze van eind juni. De vlindertjes werden nog opgemerkt tot in november, met de laatste twee op 26 november te Lanaye (E. Stassart) (zie histogram 1 ).
Vindplaatsen: .AnL(187): Antwerpen, Beerse, Merksplas; Bra.(9): Anderlecht, Dilbeek: Luik(12): Lanaye, Ninane;
Nam.(67): Ciergnon, Presgaux; O.V1.(418): Haaltert, Hamme, Sinaai, Wetteren; \V.V1.(327): Koksijde, Wenduine;
Z.\1.(2): Hulst.
Margaritia sticlicalis (Linnaeus, 1761)
Weerom twee vlinders van deze pyralide. die recent dus bijna jaarlijks gemeld wordt. Het eerste ex. werd waargenomen op 2 augustus te Lixhe, gemeld door E. Stassart op vlinderstruik. Het tweede ex. werd op 12 augustus door R. Pletinck te Hamme-St.-Anna op licht aangetroffen. Beide zijn nieuwe vondsten voor de respectievelijke provincies.
Vindplaatsen: Luik(l): Lixlie; O.M.(l): Hamme-St.-Anna.
Udea ferrugalis (Hübner, |1796])
Geen echt goed jaar voor deze soort. Het eerste ex. ving ik op 8 oktober te Haaltert. Verder meldde M. Gillard deze pyralide te Presgaux op 10, 11,21 en 27 oktober en op 14 november. E. Vermandel sloot het jaar met telkens een ex. op 15 en 16 november. Alle exemplaren werden op HPL-licht waargenomen.
Vindplaatsen: Nam. (5): Presgaux; O.M.(l): Haaltert; Z.\l.(2): Hulst.
Nomophila nocluella (|Denis & SchifTermüllerl, 1775)
Weerom geen slecht jaar voor deze micro. Zeer opmerkelijk waren twee zeer vroege ex.: een eerste, afgevlogen ex. vond ik bij mijn lichtval 's morgens op 30 april te Maaseik. Dit is de vroegste vermelding ooit van deze pyralide in België, exact tijdens dezelfde periode dat de eerste V. cardui, A. gamma. M. stellatarum en P. xylostella hier aankwamen. Een tweede vroege vlinder meldde E. Stassart te Wonck op 12 mei. In de ons omringende landen werd N. noctuella in het verleden reeds zo vroeg in het jaar gemeld. Een andere verklaring zou kunnen zijn dat de soort, na de recordaantallen uit 1994, erin geslaagd is de recente zachte w inters hier door te komen. Het duurde vervolgens tot half juli vooraleer het derde ex. te Lokeren gemeld werd door H. Kinders. De vliegtop lag dit jaar duidelijk rond midden augustus. Dit is vroeger dan gewoonlijk. Of de voorjaarsexemplaren zorgden voor nakomelingschap is niet duidelijk. Het laatste ex. werd door J.L. Renneson vermeld op 17 oktober op licht te Marbehan (zie histogram 2).
Vindplaatsen: .\nt(3): Rijkevorsel. Zoersel; Bra.(2): Anderlecht. Dilbeek; Lim.(2): Maaseik, Maasmechelen; Luik(2): Lanaye. Wonck; Nam.(l): Presgaux; O.Vl.(14): Haaltert. Hamme. Lokeren, Sinaai; VV.M. (4): Koksijde.
Colias hyale (Linnaeus, 1758)
De soort schijnt recent ook in Oost- en Noord-Frankrijk een sterke terugval te kennen (Descimon 1994). We kunnen deze situatie bevestigen met de steevast zeer lage aantallen die
Phegea 24 (2) (1. VI. 1996): 52
uit België gemeld werden gedurende het laatste decennium. Het was niet anders in 1995: twee vlinders te Neeroeteren op 10 augustus (G. Pierloot), de laatste op 17 augustus te Estinnes-au-Mont (S. Dupont).
Vindplaatsen: Lim.(2); Neeroeteren; Hen.(l): Estinnes-au-Mont. Jaartotaal; 3.
Colias crocea (Fourcroy, 1785)
Slechts vier vlinders gemeld, dit in schril contrast met het recordaantal van 1994. Er was toen zelfs nog een beperkte generatie in november. De soort kan hier blijkbaar niet aarden en moet na de winter elk Jaar opnieuw naar ons land migreren. Een afgevlogen mannetje te Ressegem op 5 augustus (Bert van Holder), een wiJQe fouragerend op zonnebloem te Roeselare op 10 augustus (R. Debruyne). een wiJQe op 23 augustus te Stockay (P. Lighezzolo) en de laatste te Ste.-Marie-sur-Semois op 22 september (J.L.Renneson). Vindplaatsen: O.VI.(l): Ressegem; W.VI.(l): Roeselare Luik(l): Stockay; Lux.(l): Ste.-Marie-sur-Semois.
Vanessa atalanta (Linnaeus, 1758)
De soort is in staat hier te overwinteren; L. Rosé zag een wiJQe op 30 december 1994 te Polleur. Ditzelfde ex. werd nog teruggezien op 15 en 28 Januari. In februari werd het dood aangetroffen. Andere waarnemers meldden ook overwinterde ex.; het eerste reeds op 8 Januari te Freyr. Dit is het vroegste ex. ons tot nu toe ooit gemeld. Op 12 februari meldden S. Wuyts een ex. te Heist-op-den-Berg en E. Taelman één te Hulst. In maart volgden reeds 1 1 ex. Het recordaantal uit 1995 gaf een complex histogram: verschillende overlappende generaties in de zomer, met toppen de laatste decade van Juli en van augustus en midden september. Wellicht gaat het om hier opgegroeide vlinders. In augustus werd dit gesuggereerd door het voorkomen van vooral gave ex. Op 26 augustus zag F. Van Den Bossche te Eeklo een vrouwtje eitjes leggen. In warme zomers kan een generatie zich in 1 maand ontwikkelen. Op 16 oktober vond F. Van Den Bossche te Eeklo nog een volwassen rups. De zeer warme eerste oktoberhelft had het mogelijk gemaakt dat rupsen hier nog vlot konden ontwikkelen. Twee poppen ontpopten bij hem op 2 en 4 november. Op 2 november werden te St.-Niklaas nog een tiental volgroeide rupsen gevonden (K. Verstraeten). Deze leverden vlinders half november. De voor het najaar klassieke waarnemingen op bloeiende klimop betroffen dus een hier pas geboren generatie, wat nog een piekje in november opleverde. Op 18 november werd eveneens een gaaf ex. aangetroffen te Harelbeke (F. Declercq), het had de dag voordien gesneeuwd. Het laatste ex. werd gemeld op 2 december te Waregem (Gerrit Glabeke). In Engeland werden opvallend veel winterwaamemingen gesignaleerd. R. Lane meldde ons dat hij in 50 Jaar samen nog nooit zoveel winterwaamemingen had verzameld als in de winter 1995-1996. Er zijn recent onderzoeken gedaan naar het opwekken van endotherme warmte door vleugeltrilling (Maier & Shreeve 1996). Hierdoor zou de atalanta hier kunnen overwinteren. Door opwarmen met vleugeltrilling zijn ze in staat uit de koele, donkere overwinteringsplaats te voorschijn te komen. Dit zou ook winterwaamemingen verklaren (zie histogram 3).
Per provincie, de aantallen zijn bedoeld om een beeld te vonnen over de werkzaamheden van onze medewerkers:
Ant.(782); Bra.(265); Hen.(lll); Lim.(221); Luik(424); Lux.(115); Nam.(278); O.Vl.(5682); W.V1.(1992);
Z.VI.(2844);Fra.(381); Niet vermeld (85). Jaartotaal 13 175.
Vanessa cardui {\Ann?iem^ 1758)
De eerste melding van de distelvlinder betrof een rups: Pont-Ste.-Maxence-sur-Oise (Era.) op 5 april (A. Levecque). De streek is klimatologisch gelijk aan ons land. De eerste imago’s in 1995 werden door A. Verboven gesignaleerd te Bertem en te Korbeek-Dijle op 26 april. Op 30 april waren er reeds 3 ex. te Beemem (R. Van Moerkerke). Het histogram vertoont een scherpe piek begin augustus, met nog een kleine piek eind augustus. Het hoogste dagtotaal op 1 augustus met 230 vlinders. Op deze datum meldde F. Sueur in N.- Frankrijk te Fort Mahon 4 actieve migranten. Hier opgegroeide dieren werden dus mogelijk
Phegea 24 (2) (1. VI. 1996): 53
nog aangevuld met nieuwe migranten. In april en vooral mei zijn primaire migranten aangekomen, met een topje eind mei. Dit bevestigde M. Van Opstaele, die actieve trekkers meldde op 10 en 27 mei. De ex. hebben in het warme zomerweer een sterke generatie kunnen ontwikkelen die mee voor de scherpe piek begin augustus zorgde. Vanaf 6 juli werden de eerste gave ex. gemeld, met op 12 juli te Ursel het rechtstreekse bewijs hiervoor: M. van Opstaele zag een pas ontpopte vlinder met de vleugels nog slap. Een tweede immigratie-golf in juni bracht wellicht nog de nakomelingen met piek eind augustus voort. In juni werd immers door verschillende medewerkers nog migratie gemeld; G. Thoné zag een snel, in noordelijke richting vliegend ex. op 20 juni te Maasmechelen en op dezelfde dag zag ik hetzelfde te Haaltert. Eens september voorbij namen de aantallen snel af. Misschien was midden september aanvulling mogelijk met enkele migranten: op 10, 24 en 29 september werden afgevlogen vlinders gemeld. De laatste vlinder werd op 15 oktober gesignaleerd te Stockay door P. Lighezzolo. Hoewel dezelfde warme temperaturen nog tot 20 oktober aanhielden, werden geen vlinders meer gezien, in tegenstelling tot V. atalanta. Zijn ze geremigreerd nog voor de eerste nachtvorst optrad op het einde van de maand? Met 2229 ex. toch geen slecht migratiejaar (zie histogram 4).
Per provincie: Ant.(228); Bra.(151); Hen.(46); Lim.(158); Luik(12I); Lux.(362); Nam.(58); O.VI.(439); W.V1.(329);
Z.VI.(209); Fra.(115); Niet vermeld (14).
Danaus plexippus (Linnaeus, 1758)
De vondst van een monarchvlinder behoort tot de meest uitzonderlijke trekvlinderwaamemingen van ons land. De soort werd gezien te Raversijde op 15 oktober (R. De Jaegher). De vlinder kwam vanuit zee en werd aanvankelijk op aanzienlijke hoogte gezien d.m.v. een verrekijker. Vervolgens daalde hij en werd duidelijk waargenomen. Deze vlinder maakte ongetwijfeld deel uit van de migratie van meer dan 150 ex. die rond 2 oktober de zuidkust van Engeland bereikten (Vanholder, in prep.). De vlinders zijn er vervolgens tot 14 oktober op tal van plaatsen waargenomen, waarna ze plots verdwenen. Opmerkelijk genoeg zijn rond dezelfde periode ook in andere streken en landen waarnemingen gedaan: 13 oktober Cumbria (UK), op 14 oktober in Ierland en Nederland (Oostvoome, prov. Zeeland). Op 15 oktober in Ierland. Op 9, 20 en 29 oktober werden ook enkele ex. in Frankrijk gezien (dep. Finistère en Vendée), het laatste ex. duidelijk in zuidelijke richting vliegend. Er zijn sterke aanwijzingen dat de vlinders in Amerika tijdens hun remigratie op weg naar hun overwinteringplaatsen in het hooggebergte van Mexico, met de septemberstormen uit koers zijn geraakt en de Atlantische Oceaan overstaken (Vanholder. in prep). De weerkundige gegevens in die periode spreken deze theorie niet tegen. Tussen 29 september en 2 oktober heerste een “zonal flow” georiënteerd over de Atlantische oceaan en deze maakte dergelijke migratie mogelijk; constant sterke westenwind, met een snelheid van 30-35 knopen op een hoogte van 600m en met temperaturen tussen 10 en 15°C. De monarchvlinders waren ook vergezeld van een twintigtal soorten Amerikaanse trekvogels en één Vanessa virginiensis (Drury, [1773]).
Agrius convolvuli (Linnaeus, 1758)
De eerste twee vlinders werden op Petunia gezien op 22 juli te Bellem (I. Hoste). Wellicht maakten deze deel uit van een groep migranten die ons bereikte en hier eitjes legde. Immers, op 1 augustus vond Mevr. A. Detimmerman 17 pas uitgekipte rupsjes te Evergem- Belzele. De rupsen werden opgekweekt en verpopten eind augustus. Gewoontegetrouw werden te Maaseik rupsen gezien in augustus: op 15 augustus minimum 3 rupsen door G. Thoné. Op 26 en 28 augustus vond ikzelf er nog 4 volgroeide rupsen. Rond deze periode waren de rupsen van Mevr. Detimmerman ook verpoppingsklaar. In augustus werden de eerste imago's gemeld: Dr. A. Legrain meldde een vrouwtje op licht te De Panne op 19 augustus. Op siertabak volgen volop meldingen vanaf 22 augustus: te Deerlijk door W.
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1 996): 54
Vande Maele, te Hamme door H. Kinders. De laatste rups werd eveneens door H. Kinders gemeld op 14 september te Lokeren.
De poppen, die ik bij kamertemperatuur hield, zijn echter niet vóór oktober uitgeslopen. Een top aantal vlinders - met een hoogste dagtotaal van vijf op 13 september- werd bereikt midden september. Merkwaardig hierbij was dat wijQes fertiel waren. Ik ving een wijQe op 9 september te Maaseik aan siertabak. Groot was mijn verbazing toen ik enkele dagen later meer dan 300 eitjes aantrof in de kweekkast waarin ik bladeren van zowel haagwinde als mais had aangebracht. Nog nooit voorheen had ik op zo'n korte tijdsduur zoveel eitjes verkregen. Gewoonlijk leggen ze pas na een week slechts enkele eitjes per nacht af, die dikwijls dan nog onbevrucht zijn. Alle 300 eitjes zijn uitgekipt en werden verdeeld onder vrienden voor verdere kweek. H. Spijkers meldde me hetzelfde fenomeen in Goirle (Nederland, N. -Brabant). Als we hierbij in beschouwing nemen dat hier opgegroeide rupsen in september nog niet ontpopt waren, mogen we wellicht stellen dat het om een nieuwe migratie ging. Dit wordt ook bevestigd door een waarneming in Engeland, waar talrijke bevruchte eitjes verkregen werden van een wijQe. De migratie van de windepijlstaart werd eveneens in andere landen geconstateerd. Maar liefst 13 vlinders zijn op Shetland (Engeland) gesignaleerd, waarvan één zelfs op een boorplatform op 61°NB. Alle vlinders op Shetland zijn gezien tussen en 10 en 18 september (Pennington 1996). Dit is precies de top die ook hier bereikt werd. In Shetland zijn ze zeker niet inheems en dus dienden ze over zee te migreren. Bovendien waren ze vergezeld van een groep N. noctuella. In België is deze correlatie niet uitgesproken, hoewel er in deze periode plots weer enkele van deze pyraliden opdoken na een paar weken afwezigheid. Correlatie met enkele distelvlinders is wel mogelijk. De windepijlstaart werd eveneens in Zweden en Finland gesignaleerd. Wellicht is de herkomst van deze dieren ten zuiden van ons te zoeken. Het laatste, een dood exemplaar, werd gevonden op 24 oktober door L. Merveillie te Westouter. De vlinder werd hier nog nooit zo laat in het jaar waargenomen. In Engeland werd zelfs half december nog een exemplaar in een lichtval aangetroffen. Misschien was dit een dier dat nog kans zag om te ontpoppen vooraleer aan de vrieskou tenonder te gaan (zie histogram 5).
Vindplaatsen: Bra.(2): Anderlecht; Lim.(7 rupsen + 1 imago): Maaseik; Luik (2): theiix, Trooz; Nam.(l): Presgaux;
Lux.(4): Marbehan, Noirefontaine; O.VI.(I8 rupsen + 10 imago's): Bellem. Evergem-belzele, Hamme, Lokeren,
Ursel, Wetteren; W.VI.(17): De Panne. Deerlijk. Westouter; Z.VI.(16): Axel, Bieivliet, Clinge, Hulst, Noordstraat,
Temeuzen, Vogelwaarde. Walsoorden.
Acherontia atropos (Linnaeus, 1758)
De doodshoofdvlinder kende een beter jaar dan 1994. Er werden zowel rupsen als vlinders gevonden. Een eerste rups werd door T. De Witte gemeld op 10 augustus te Franchimont. L. Merveillie meldde op 21 augustus een rups te Westouter uit een bonenveld met her en der aardappelplanten. De rups had enkele behandelingen, zoals mechanisch aftoppen van de bonen, doorstaan en werd levend op de transportband in de fabriek gevonden. Een eerste imago werd te Axel gezien door A. Wieland op 6 september. Minstens 3 verpoppingsklare rupsen werden via F. Keyers gezien te Maaseik op 7 september. Een rups werd opgehaald door G. Thoné en een mannetje ontpopte binnenshuis op 30 oktober. Een laatste imago werd gevonden te Sluiskil op 25 oktober door Dhr. Vemooy.
Vindplaatsen: Hen.(l): Beaumont; Lim.(3 rupsen): Maaseik; Luik(l): Waremme; Nam.(l rups): Franchimont; W.V1.(1 rups): Westouter; Z.VI.(4): Axel. Sluiskil. Vogelwaarde.
Macroglossum stellatarum (Linnaeus, 1758)
Over de eerste kolibrievlinder van 1995 werd ons bericht door D. van der Poorten op 23 maart te Ranst. Een tweede ex. werd gezien door T. Dewitte op 24 maart te Roly. We menen dat het hier weerom om een poging tot overwinteren gaat. De kolibrievlinder werd nog enkel door atalanta's voorafgegaan. De volgende ex. kunnen eventueel primaire migranten
Phegea 24 (2) (1. VI. 1996): 55
300
250
200
150
100
50
0
Plulella xvlosidla
.■UL^
135135135135135135135135 apr mei jun jul aug sep okt nov
apr mei jun jul aug sep okt
1400
1200
1000
800
600
400
Vanessa atalanta
0
700
600
500
400
300
200
100
Vanessa cardui
13513513513513513513513513513513S
jan feb mr1 apr mei jun jul aug sep okt nov
-L.
135135135135135135135135135135135
jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov
16 14 . 12 ■ 10 - 8
6 - 4 . 2
0 •
Agrius convolvuli
Jll
123456123456123456123456 jul aug sep okt
Macroglossuin stellataniiii
I lllll „ . .1 „ uil
35135135135135135135135 mrt apr mei jun jul aug sep okt
Fig. 1-6; Histogram per pentade van: Plutella xylostella. Notnophila noctuella. Vanessa atalanta. Vanessa cardui, Agrius convolvuli en Macroglossum stellatanun.
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 56
geweest zijn: op 23 april te Vogelwaarde (Dhr. Van Der Wiel), op 6 mei te Maasmechelen (G. Thoné) en te Estinnes-au-Mont (S. Dupont). In dezelfde periode werden ook de eerste E cardui en A. gamma gemeld, soortren die wellicht niet in staat zijn hier te overwinteren. Het jaar werd voor M stellatarum verder nog goed, met een kleine top midden Juli. Op 25 Juni zag ik een ex. te Haaltert duidelijk in noordwaartse richting vliegen op een hoogte van zo'n 5-6 m. Het histogram vertoont in de zomer een complex beeld. Gelet op migratie van andere soorten, werden de hier opgegroeide dieren wellicht nog aangevuld met nieuwe migranten. We onderscheiden drie pieken; één in de tweede helft van augustus waarbij het hoogste dagtotaal van tien stuks werd opgetekend op 2 1 augustus. Deze piek kan verklaard worden door afstammelingen van de eerste migranten die ons in mei bereikten. Een tweede, veel hogere en bredere piek werd midden september bereikt. Op 22 Juli werden door M. Gillard 3 rupsen gevonden te Couvin, die dus reeds afkomstig waren van de eerste immigranten. A. Leman zag drie rupsen naar een geschikte verpoppingsplaats zoeken te Ruiselede op 4 september. Een laatste piek vlinders viel half oktober, wellicht ex. uit poppen van begin september. Het laatste ex. werd opgetekend door G. Verjans op 25 oktober te Mortroux. In vergelijking met andere goede Jaren waren er opvallen veel oktober-waamemingen. Wellicht was dit te danken aan de twee weken bijna tropische klimatologische omstandigheden die de ontwikkeling van een generatie in oktober toelieten (zie histogram 6).
Vindplaatsen: Ant.(6): Beerse, Minderhout, Ranst; Bra.(6); Anderlecht, Dilbeek, Halle, Tervuren, Wezembeek-Oppem; Hen.(4): Estinnes-au-Mont, Ransart, Villers-Perwin; Lim.(4): Maasmeclielen; Luik(30): Ainpsin, Ensival, Lanaye. Mortroux, Stockay, Wareinme; Lux.(2): Marbehan; Nam.(ll): Chiinay, Couvin, Jemeppe-sur-Sambre, F*resgaux, Rochefort, Roly; O.VI.(44): Bellem, Eekio, Haaltert, Hamme, Hamme St.-Anna, Knesselare, Landegem, Nevele, Sinaai, St. -Niklaas, Tielrode, Ursel, Watervliet, Wetteren; W.VI.(72): Deerlijk, Gijselbrechtegem, Harelbeke, Hollebeke, Hooglede, leper, Koksijde, Loker, Nieuwkerke-Heuvelland, Oostrozebeke, Poperinge, Ruiselede, St.- Denijs, Westouter, Zwevegem; Z.VI.(57): Axel, Hellegat, Hengsdijk, Hulst, Kloosterzande, Lamswaarde, sluiskil, Terhole, Vogelwaarde, Zandstraat; Fra.(lO): Aiglemont, Corbie, Pont-Ste.-Maxime-sur-Oise, Tourmont.
Agrotis ipsilon (Hufnagel, 1766)
T.o.v.1994 vielen de aantallen terug tot op een kwart (104 vlinders). Een eerste primaire migrant werd gezien op 7 mei te Harelbeke (F. Declercq). Op 15 en 16 Juni werd een tiental ex. op smeer gelokt door H. Nagel te Torgny. Dit valt in de periode waarin migratie van V. cardui is waargenomen. Vanaf half Juli nog enkele schaarse exemplaren. M. Gillard zag op 22 augustus te Chimay een vlinder ontpoppen en in het gras de vleugels oppompen. De piek na half augustus was dus wellicht reeds toe te schrijven aan hier opgegroeide dieren. De top van deze generatie lag midden september, met hoogste dagtotaal op 9 september, waarna de aantallen vlug slonken. Dit is precies ook de start van de A. convolvuli-mxgxdiiiQ in september. Een kleine piek nog op 7 en 8 oktober, op 6 verschillende plaatsen. Enkele late exemplaren nog in november met het laatste exemplaar op 1 7 november overdag te Haaltert tegen een raam dat 's nachts verlicht blijft. Het merendeel (63%) van de waarnemingen gebeurde weerom op smeer.
Vindplaatsen: Ant.(9): Beerse. Merksplas, Retie; Bra.(2): Anderlecht, Vorst; Lim.(lO); Eisden; Luik(3): Jalhay,
Lanaye; Lux.(18): Biron, Habay, Marbehan, Torgny; Nam.(25): Chimay, Franc-Waret, Han-sur-Lesse, Presgaux; O.Vl.(4): Haaltert, St.-Margriete, Ursel, Zomergem; W.VI.(44): Harelbeke, Koksijde, Oostduinkerke, Ruiselede, St-Denijs, Wenduine, Wingene. Z.VI.(4): Hulst.
Peridroma saucia (Hübner, |1808|)
Slechts drie vlinders werden gemeld; de eerste op licht te Franc-Waret op 23 augustus (Dr. A. Artoisenet), de tweede te Wingene op 2 september (L. Defraeye) en de derde op smeer te Wenduine op 23 september (A. De Turck).
Vindplaatsen: W.VI.(2): Wenduine, Wingene; Nam.(I): Franc-Waret.
Mythimna «/iipw/icra (Haworth, 1809)
Het enige ex. werd door M. Gillard op HPL-licht gevangen te Beaumont op 12 oktober. Vindplaats: Hen(l): Beaumont.
Phegea 24 (2) (1. VI. 1996): 57
Heliothis armigera (Hübner,|1808|)
Eén van de verrassingen van 1995! W. Troukens meldde een exemplaar op zijn vlinderstruik te Anderlecht op 14 september. Dit is midden in de periode van een vermoedelijke migratie van de windepijlstaart. In dezelfde week werd trouwens op Shetland een aantal migranten waargenomen, waaronder A. convolvuli, N. noctuella. H. armigera kende een massaal voorkomen in Kenia in 1995. Het was er een ware pest, daar lag dus een potentiële bron van de waargenomen migraties. In Hongarije werd een uitzonderlijk talrijke migratie waargenomen; in de andere landen van Europa werden trouwens eveneens in dezelfde periode exemplaren gemeld. Uit Duitsland (Aachen) 1 ex. op 10 september. In Duitsland werd in Juni een vlinder gemeld, ingevoerd als rups samen met aardbeiplanten. In Engeland (11 en 12 september), Denemarken en in Finland werden verschillende exemplaren gemeld in dezelfde periode als onze waarneming.
Vindplaatsen; Bra.(l): Anderlecht.
Protoschinia scutosa (Denis & Schiffermüller, 1775)
Wellicht de meest opmerkelijke trekvlinder uit 1995. Op 2 augustus zag O. Van De Kerkhove om 17.00 h een vlinder te Merchtem op zijn vlinderstruik fourageren. Bij mijn weten is dit slechts de tweede vermelding voor België van deze zeldzame migrant. Het ander exemplaar bevindt zich in de verzamelingen van het K.B.l.N te Brussel en werd gevangen op 19 augustus 1900 te Sosoye. P. scutosa werd in 1995 als zeldzame migrant ook in Finland en Denemarken in grotere aantallen dan normaal opgemerkt.
Vindplaats: Bra(l): Merchtem.
Autographa gamma {\Ann2ieus^ 1758)
De gamma-uil kende een matig Jaar met 1 1000 exemplaren. Dit is slechts een fractie van wat we in 1994 te zien kregen. Zoals gewoonlijk werden de eerste migranten eind april begin mei gezien; de eerste meldde L. Defraeye op 27 april te Wingene, de dag na de eerste waarneming van V. cardui. Verder op 3 mei te Theux door R. Litt. Het histogram komt in grote lijnen overeen met deze van V. atalanta en M stellatarum: een piek eind Juli, eind augustus en midden september. Het hoogste dagtotaal op 3 augustus met 1 192 vlinders. In oktober nog een kleine generatie en de laatste exemplaren op 23 november in de lichtval bij E. Vermandel te Hulst en op 1 december zag E. Taelman de laatste in Terhole (zie histogram 8).
Per provincie, enkel tentatief voor de activiteit van de medewerkers: Ant.(1709), Bra.(10I8), Hen.(213), Lim.(318),
Luik (319), Lux.(315), Nam.(367), O.VI.(I367), W.V1.(3183), Z.V1.(2166), Fra.(36).
Chrysodeixis chalcites (Esper, 1789)
Dat de soort, zoals vroeger reeds voorspeld werd (Vanholder et al. 1995), in volle expansie lijkt, werd in 1995 aangetoond door de eerste vermelding uit de provincies Namen en Limburg. B. Soyez en P. Lorand meldden de vangst van 2 vlinders te Jemeppe-sur- Sambre in de eerste helft van augustus (Houyez 1996). Van deze vangst werden eitjes bekomen en een kweek opgestart. Op 28 Juli werd het eerste exemplaar van 1995 te Merksplas gemeld door E. Dufraing. De top van de vliegtijd lag in de tweede helft van augustus. Tot begin september werden nog enkele exemplaren gemeld. Enkele vlinders eind september en in oktober duidden wellicht op een nieuwe generatie; 17 september te Zomergem, 22 september te Anderlecht en 23 september te Hamme. De poppen, resulterend uit de kweek te Jemeppe-sur-Sambre, ontpopten tussen 9 en 14 oktober 1995. Chrysodeixis chalcites wordt als nieuwe soort voor de provincie Limburg gemeld door G. Thoné te Maasmechelen. Deze vond een exemplaar op 8 oktober in zijn lichtval. Een tweede exemplaar werd in dezelfde val op 22 oktober gevonden. De lichtval is reeds J aren actief op deze plaats maar de soort is er nog nooit voorheen aangetroffen, serres met tomatenkweek
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 58
zijn er evenmin in de buurt. Opmerkelijk is de eerder late data gekoppeld aan de eerste vondsten voor deze provincie, zodat het vermoedelijk om nakomelingen ging. Eveneens nieuwe vindplaatsen zijn; Ekeren, Schiplaken, Hamme en Sinaai (zie histogram 9 en kaart 1).
Vindplaatsen: Ant.(I2): Ekeren, Beerse, Merksplas; Bra.(4): Anderlecht, Schiplaken; Lim (2) eerste vermelding voor de provincie: Maasmechelen; Nam(3) eerste vermelding voor de provincie: Jemeppe-sur-Sambre
O.VI.(I5):Hamme, Sinaai, Zomergem; Z.VI.(l): Hulst.
Dwaalgasten en zwervers
Kaart 1: Vindplaatsen in België van ( 'hrysodeixis chalcUes.
Lozotaeniodes formosana (Geyer, |1830|)
Het eerste exemplaar werd door E. Dufraing te Merksplas met menglicht aangelokt op 24 juni. R. Guinez meldde Vorst als een nieuwe vindplaats. De laatste werd door M. Faquaet te Koksijde met HPL-licht gelokt op 29 juli.
Vindplaatsen: Ant.(3): Merksplas; Bra(l): Vorst; Lim.(2): Maasmechelen; O.VI.(l): Eeklo; W.V1.(2): Koksijde, Wenduine.
IphicUdes podalirius (Linnaeus, 1758)
De koningspage werd enkel op plaatsen gezien waar hij inheems is, het eerste ex. op 5 mei, het laatste op 27 juni. Op 23 mei werden 7 ex. waargenomen, waaronder 1 wijfje. Er werd door de waarnemers gevraagd om de vindplaatsen niet mee te delen.
Maandtotalen: mei 8, juni 1.
Aporia crataegi (Linnaeus, 1758)
Het groot geaderd witje kende een succesjaar in 1995. Nochtans kwamen uit het noorden van het land geen waarnemingen. Alle dieren zijn dus wellicht enkel in hun gebied van herkomst gezien, waar ze blijkbaar een goed jaar kenden. In de vliegperiode was het niet ongewoon om meer dan 100 ex. te tellen. De eerste drie werden gezien te Ste.-Marie-sur- Semois op 8 juni door J. L. Renneson. De vliegtop lag in de laatste decade van juni. Enkele exemplaren werden nog tot in juli gezien met het laatste op 28 juli in Vierset door R. Nyst.
Vindplaatsen: Luik(l): Vierset; Lux. (2 II): Ansati, BaiA'aux-sur-Ourthe, Chantemelle, Halinsart, Jamoigne, Les Bulles, Martelange. Meix-devant-Virton, Ste.-Marie-sur-Semois, Torgny; Nam(34): Belvaux-Resteigne, Bièvre, Couvin, Han-sur-Lesse.
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 59
Nymphalis polychloros (Linnaeus, 1758)
De enige overwinteraar werd gemeld te Lanaye op 22 maart (E. Stassart). In de streek van de St.-Pietersberg was de soort vroeger vrij algemeen. Gedurende de laatste Jaren schijnt ze in Limburg en Luik toch nog elk jaar op te duiken. Het tweede exemplaar werd door D. Maes gemeld op 12 Juli te Hasselt. Dezelfde persoon meldde uit Koersel nog een grote vos op 23 Juli. Verdere exemplaren uit de zomer werden gezien te Bièvre op 21 Juli (G. Van De Poel) en een zwervend exemplaar midden in de stad Leuven op 9 augustus (A. De Boer).
Vindplaatsen: Bra(l): Leuven; Lim(2): Hasselt. Koersel; Luik(l): Lanaye; Nam(l): Bièvre.
Nymphalis anüopa (Linnaeus, 1758)
In 1995 werden opmerkelijk meer rouwmantels waargenomen dan gewoonlijk; 27 ex. is helemaal niet slecht. Vooral de waarnemingen uit het noorden van het land suggereren, aansluitend met de massale aanwezigheid in Nederland, een migratie van deze soort. Het eerste ex. werd gezien te Vierves-sur-Viroin op 24 maart (T. Dewitte). Hier wordt N. antiopa elk Jaar gezien en als inheems beschouwd. De echte migranten werden gezien vanaf begin augustus. Vooral de waarnemingen in Oost- en West- VI aanderen, Limburg en Zeeuws- Vlaanderen zijn wellicht afkomstig van deze migratie. In Nederland en Denemarken werd het trek verschijnsel van de rouwmantel nog veel duidelijker opgemerkt. Meer dan 1200 ex. werden gemeld uit Nederland (e-mail K. Veling). Vooral Midden- en Noord-Nederland kenden veel waarnemingen. Onze buitenlandse contacten leverden meer dan 170 waarnemingen op in Engeland, waar de vlinder evenmin als in Nederland recent inheems was. Verder zijn eveneens enkele vlinders gezien in Ierland en meer dan 2000 ex. in Denemarken. Hier werd hij over geheel het land gezien, hoewel hij enkel op bepaalde plaatsen - meestal in het oosten - als inheems beschouwd werd. Het meest merkwaardig zijn 2 ex. op Shetland, dit zijn het vijfde en zesde ex. ooit gemeld aldaar. Al deze exemplaren zijn vanaf augustus gezien en verder kwamen nog veel meldingen uit september, wellicht vlinders die reeds ter plaatse waren. De weersomstandigheden geven voor de periode Juli- augustus hardnekkige anticyclonen boven Duitsland, Duitse Bocht en Scandinavië (F. Debosere, pers. med). Langs zo'n hogedrukgebied verplaatst de lucht zich in wijzerzin en waren er overheersende noordoost- tot oostenwinden die meer dan waarschijnlijk de rouwmantels hier brachten. Om meer duidelijkheid over eventueel lokaal gevestigde
Kaart 2: Vindplaatsen van Nymphalis antiopa in België 1995.
Phegea 24 (2) ( 1. VI. 1996): 60
populaties te verkrijgen wordt met aandrang gevraagd om uit te kijken naar de rouwmantel deze zomer. Normaal gezien is de winter ideaal geweest, niet te vochtig en koud, en zou de soort bij de eerste zon in maart en april uit diapauze ontwaken en zorgen voor nakomelingen deze zomer (zie kaart 2).
Vindplaatsen: Ant.(3): Kalmthout, Kapellen, St.-Job-in-'t-Goor; Lim.(5): Leopoldsburg, Maaseik, Neeroeteren, Stokkein; Nam.(I2): Bièvre. Nisines, Pesche, Vaucelles, Vierves-siir-Viroin, Vodelée, Willerzie; O.Vl.(l): Eekio; W.VI.(l): Loppem; Z.VI.(5): Braakman, Hulst.
Argynnis paphia (lArïiïAtus, 1758)
Het eerste ex. komt uit de streek waar hij inheems is: Presgaux op 1 juli (M. Gillard). De vermoedelijke populatie in het Aalterse werd weerom bevestigd met waarnemingen: op 13 juli te Eekio (F. Verloove), 20 juli te Aalter (R. Van Moerkerke), 23 juli weer te Eekio en 25 juli te Ursel (J. Pauwels). Het laatste ex. kwam eveneens uit deze regio, R. Van Moerkerke meldde nog een ex. op 31 augustus te Aalterbrug. Eén enkele waarneming komt uit een streek vanwaar de soort voordien nooit vermeld werd: een afgevlogen wijQe fouragerend op Verbena bonariensis en vlinderstruik te Poppel op 30 juli (B. Misonne). In dezelfde periode startte de migratie van N. antiopa. Alle andere waarnemingen kwamen uit streken waar de vlinder inheems is.
Vindplaatsen: Ant(I): Poppel; Luik(2): Durbiiy; Lux (20): Cugnon; Nam.(8):Jemelle, Presgaux, Willerzie; O.VI.(5): Aalterbaig, Eekio. Maria-Aalter. Ursel.
Issoria lathonia (Linnaeus, 1758)
De kleine parelmoervlinder werd in grote aantallen gerapporteerd, vooral uit Zeeuws- Vlaanderen en de kuststreek, hoewel ze daar reeds jaren als standvlinder verdwenen zijn. Anderzijds kwamen uit gebieden waar een tiental jaren geleden nog florissante populaties aanwezig waren, weerom geen waarnemingen. De eerste vlinder werd op 23 juni gezien te Wonck (E. Stassart). Op dezelfde dag werden 3 ex. in Torgny gerapporteerd door H. Nagel. Tussen juli en september werden nog op verscheidene plaatsen verspreid over het land vlinders gemeld. In oktober trad een partiële tweede generatie op met liefst 17 vlinders: 2 en 3 ex. te Aiglemont op 7 en 8 oktober (A. Artoisenet), 2 ex. te Lanaye (E. Stassart), 9 ex. op 9 oktober te Ouren (H. Van Besauw) en 1 te St.-Jansteen (E. Taelman). Dit is de laatste datum ons tot nog toe gerapporteerd voor deze soort.
Vindplaatsen: Luik(I5): Lanaye, Lixhe, Ouren, Wonck; Lux.(8): Chantemelle, Marbehan, Torgny; Nam.(l): Petigny; W.V1.(6): De Panne;Z,VI,(7): Cadzand, Domburg, St.Jansteen; Fra.(9): Aiglemont, Pont Sainte-Maxence-sur-Oise.
Polyommatus (Lysandra) coridon (Poda, 1761)
Enkel waargenomen op de biotopen waar de soort nog inheems is, steeds in grote aantallen. Het eerste exemplaar op 24 juli te Bouvignes. Het hoogste aantal werd genoteerd op 3 1 juli. De laatste exemplaren op 5 augustus te Petigny.
Vindplaatsen : Nam.(218): Bouvignes, Eprave, Han-sur-Lesse, Lessive, Nismes, Petigny.
Stegania trimaculata (De Vil Iers, 1789)
Eindelijk een nieuwe vindplaats voor deze spanner, al ligt ze wel in dezelfde regio als de eerder gekende plaatsen te Anderlecht en Dilbeek. De eerste generatie werd enkel door R. Guinez gemeld te Vorst; een mannetje op 7 mei en een vrouwtje op 10 mei. De vlinder is er reeds enkele jaren aanwezig. R. Guinez gaf ons zijn vroegere gegevens uit Vorst door: op 8 juli 1992 een mannetje, op 13 juli 1992 een vrouwtje en op 22 mei 1993 een mannetje, op 5 juni 1993 een vrouwtje. De waarneming van twee mannetjes van de tweede generatie in 1995 komt terug op naam van W. Troukens, een eerste op menglicht te Dilbeek op 2 augustus en het tweede op vlinderstruik te Anderlecht op 1 1 augustus.
Vindplaatsen Bra.(4): Anderlecht, Dilbeek. Vorst.
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 61
Rheumaptera cervinalis (Scopoli, 1763)
Een zwak jaar. Zelfs in Oost- Vlaanderen werden slechts enkele ex. gezien. Het eerste exemplaar werd waargenomen door G. Thoné te Maasmechelen op 6 april, dezelfde dag als mijn enige waarneming in 1995 te Haaltert. Het laatste exemplaar van de eerste generatie werd op 6 mei door M. Van Opstaele te Wingene gezien. Er is slechts één rups gevonden, door W. Troukens op 30 mei te Dilbeek. De tweede generatie, zo mogelijk nog schaarser dan de eerste, werd enkel in Oost- Vlaanderen waargenomen. D. Sierens meldde op 22 Juli 2 ex. te Zomergem. M. Van Opstaele ving het laatste exemplaar te Ursel op HPL-licht.
Vindplaatsen : Bra.(3 +1 rups): Dilbeek; Lim(I): Maasmechelen; O.Vl.(8): Haaltert, Hamme, Schellebelle, Ursel.
Zomergem; W.VI.(l): Wingene.
Siona lineaia (Scopoli, 1763)
Deze spanner werd ingedeeld onder de occasionele zwervers. Er lijken in België twee gebieden voor te komen waar de soort inheems is en vanwaar ze mogelijk kan zwerven tot ver daarbuiten: de kalkhellingen van Torgny en omstreken en de St.-Pietersberg. Dat de spanner ver rondzwerft, bewijzen waarnemingen uit Harelbeke (G. Glabeke) op 22 juli 1987 en uit St.-Jans-Molenbeek op 14 juni 1986 (W. Troukens in prep.). De enige vlinder uit mei 1995 werd door R. Spronck gevangen op HPL-licht in Maasmechelen op 24 mei. Vermoedelijk betrof het een zwerver vanuit het biotoop op de St.-Pietersberg. Alle verdere waarnemingen zijn uit de streek van Torgny, het laatste exemplaar aldaar op 25 juni.
Vindplaatsen: Lim.(l): Maasmechelen; Lux.(7): Buzenol, Chantemelle, Meix-devant-Virton, Robehnont, Torgny.
Hentaris fucifornüs (Linnaeus, 1758)
Een behoorlijk jaar, hoewel slechts 7 personen de soort meldden. E. Stassart zag de eerste glasvleugelpijlstaart van 1995 vliegen te Han-sur-Lesse op 23 mei. Op 29 mei zag T. Dewitte de tweede te Vierves-sur-Viroin. Op 26 juni de laatste vlinder van de eerste generatie te Riezes (M. Lighezzolo). De tweede generatie werd ingezet door A. Levecque te Pont-Ste.-Maxence-sur-Oise (Era): 8 vlinders tussen 31 juli en 12 augustus. M. Gillard vond te Couvin 45 rupsen tussen 16 en 27 juli. In België werd de tweede generatie vanaf 16 september gezien te Olloy-sur-Viroin (T. Dewitte). Verder in september alleen nog te Seloignes door A. Leporcq, de laatste twee op 9 oktober fouragerend op Geranium.
Vindplaatsen: Hen.(7): Riezes. Seloignes; Luik(3): Jalhay, Pepinster; Lux.(l): Biron; Nam.(6+ 45 rupsen): Couvin, Han-sur-Lesse. Olloy-sur-Virom, Vierves-sur-Viroin; Fra.(8): Pont Ste. Maxence-sur-Oise.
Proserpinus proserpina (Pallas, 1772)
In 1995 maakten we het wederoptreden van deze soort in België mee. Sinds 1983 werd deze pijlstaart jaarlijks gemeld, behalve in 1994. Alle ex. komen, net zoals in 1993, uit de prov. Luik, waar blijkbaar recent een populatie ontstond. Een eerste vlinder werd op HPL- lamp gevangen door E. Stassart op 7 mei te Lanaye op de St.-Pietersberg, in vogelvlucht nog slechts enkele honderden meter verwijderd van Nederland, waar de soort nog nooit gemeld werd. Het tweede ex. werd precies een maand later fouragerend gezien op Geranium te Waremme (H. Werpin). Weerom in de buurt van de St.-Pietersberg werd een rups gesignaleerd te Lixhe op 15 juli (E. Stassart). De volgende dag vond Dr. A. Artoisenet te Aiglemont (Franse Ardennen) 5 rupsen op een tiental km van de Belgische grens.
Vindplaatsen: Luik (2 + I rups): Lanaye, Lixhe, Waremme; Fra(5 rupsen): Aiglemont.
Hyles euphorbiae (Linnaeus, 1758)
Er werden twee vlinders gemeld. Het eerste ex. kwam op HPL te Vance op 26 juni (M. Faquaet). M. Lighezzolo lokte in De Panne op 21 juli 3 vlinders met HPL-licht. Het laatste ex., te Nieuwkerke-Heuvelland, werd door S. Spruytte op 16 augustus gezien. Dezelfde waarnemer had eerder op 1 augustus reeds 8 rupsen gevonden op dezelfde vindplaats. Aan de kust werden weerom veel rupsen aangetroffen: te Oostduinkerke 4 ex. op 13 augustus en
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 62
8 ex. op 18 augustus (R. Braekman), te Nieuwpoort meer dan 50 ex. op 5 augustus (G. Thoné) en wel op dezelfde biotopen waar de soort in 1994 opdook. De pijlstaart kon zich blijkbaar in de kusttreek handhaven.
Vindplaatsen: W.VI.(4 + 70 rupsen); De Panne, Koksijde. Nieuwkerke-Heuvelland, Oostdninkerke; Lux (1): Vance.
Hyles gallü (Rottemburg, 1775)
Een groot aantal rupsen werd in de prov. Luik aangetroffen. Slechts drie adulten werden gemeld. .1. Chapelle zag een eerste vlinder op 19 Juni te Jalhay. De tweede werd op 1 1 Juli gevangen in een U.V. -lichtval te Nisramont door D. Sierens. Het laatste ex. werd op 23 Juli overdag aangetroffen door J.L. Renneson te Ste.-Marie-sur-Semois. Hij trof er eveneens een rups aan op 16 augustus. Rupsen werden gezien tussen 14 Juli (M. Gillard) en 17 augustus (R. Spronck), toptijd even vóór half augustus. In Engeland werden in 1995 verschillende vlinders en zelfs een behoorlijk aantal rupsen gezien. In het verleden was H. gallii er niet inheems en rupsen behoorden tot de uitzonderingen. Misschien zijn recent vlinders uit onze populaties uitgezwermd en hebben zijn er lokaal populaties kunnen ontstaan.
Vindplaatsen; Lux.(2 imago's + 1 rups) : Nisramont, Ste.-Marie-siir-Semois. Luik (1 imago + 293 rupsen): Hockay, Jalhay, Xhofïraix; INam(2): Somme-leiize.
Mythimna albipuncta ([Denis & Schiffermüllerl, 1775)
Zeer goede aantallen voor deze uil. Duidelijk twee generaties, met mogelijk nog een derde partiële in oktober. De eerste generatie werd enkel gezien door E. Stassart tussen 7 mei en 24 Juni te Lanaye. De top lag eind mei, begin Juni. De tweede generatie startte op 19 Juli te Presgaux (M. Gillard) en duurde tot 18 september te Lanaye. De top lag rond midden augustus. Er zijn toen op 7 verschillende plaatsen een honderdtal vlinders gemeld. Oktober kende nog 6 ex., vooral in het oosten van het land (Maasmechelen en Lixhe). Het laatste exemplaar zat op 25 oktober in de HPL-lichtval te Maasmechelen (G. Thoné) (zie histogram 10).
Vindplaatsen: Lim.(56): Eisden. Maasmechelen; Luik(lOO): Lanaye, Lixhe, Tlieux, Visé, Wonck; Lux(73): Torgny; Nam.(9): Franc-Waret, Han-siir-Lesse, Piesgaux; O.VI.(4): Hamme St.-Margriete; Z.VI.(2); Hulst.
Mythimna l-album {Linnaeus, 1758)
Deze uil deed het eerder slecht dit Jaar, na een goed seizoen in 1994. Slechts twee personen merkten hem op. Het eerste exemplaar vond ik op smeer te Eisden op 26 augustus. Op 2 september een tweede op dezelfde plaats en het derde te Maaseik maar op HPL. Op 3 september vond ik twee vlinders in mijn lichtval te Maaseik. De laatste 4 ex. werden door E. Stassart op 18 september gezien te Lanaye op HPL.
Vindplaatsen: Lim.(5): Eisden, Maaseik; Luik(4): Lanaye.
Mythimna sicula (Treitschke, 1835)
Deze zwerver werd toegevoegd aan de te volgen soorten. Er is onduidelijkheid over het areaal en weinig gegevens zijn voorhanden. Slechts door één waarnemer, E. Stassart, opgemerkt. De vlinders werden op verschillende lokaliteiten gemeld, steeds op HPL-licht. De eerste te Lanaye op 7 mei en twee te Wonck op 25 mei. De laatste waarneming betrof 3 ex. te Han-sur-Lesse op 5 Juli. Deze soort kan op het eerste gezicht met Mythimna comma (Linnaeus, 1761) verward worden. Blijkbaar is de uil vooral m het oosten van het land aanwezig. Hier sluit een waarneming te Aachen (Duitsland) goed op aan (M. Straube).
Vmdplaatsten: Luik(7): Lanaye. Lixhe. Wonck; Nam(8): Han-sur-Lesse.
Cryphia algae (Fabricius, 1775)
Deze soort is wat op de terugweg na enkele zeer goede Jaren. We hadden toch wat meer exemplaren dan in 1994: het eerste te Presgaux op 1 1 Juli (M. Gillard), het laatste te Franc- Waret op 19 augustus (A. Artoisenet). K. .lanssens meldde de soort als nieuw voor de
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1 996); 63
Antwerpse binnenstad op 31 Juli 1995. Op dezelfde dag werd tevens het hoogste dagtotaal van 9 ex. opgetekend.
Vindplaatsen; Ant(3): Antwerpen, Weelde-Statie Bra.(8): Dilbeek. Ottignies; Luik(12): Lanaye. Lixhe; Nam(19): Franc-Waret, Han-sur-lesse, Presgaux; O.Vl.(4): Haalten. Hamme.
Actinotia hyperici (jDenis & Schiffermüller|, 1775)
Met 23 waarnemingen, het beste Jaar ooit voor deze soort in België. Voor het eerst werden in België rupsen gevonden en de soort werd voor het eerst ab ovo gekweekt vertrekkend uit materiaal van eigen bodem. Het eerste ex. te Marbehan op 26 mei op licht door J.L. Renneson. Dit is tot nog toe de vroegste datum voor de soort in België, duidelijk een ex. van de eerste generatie. De tweede generatie werd enkel door A. de Turck gezien; 20 vlinders op licht te St.-Jans-Molenbeek tussen 1 en 13 september (hoogste aantal van 7 op 3 september). Daarvan legde één wiJQe zowat 100 eitjes gedurende 2 weken. Deze eitjes werden bij 4 verschillende kwekers ondergebracht. Ongeveer 25% van de eitjes slopen uit, vooral deze die eerst gelegd waren. W. Troukens vond bij het plukken van de voedselplant. Hypericum perforatum, in zijn tuin te Anderlecht nog 2 halfwas rupsjes op 14 en 28 september. Dit is de eerste vermelding van rupsen van A. hyperici in België. Alle rupsen die ab ovo gekweekt werden, groeiden snel en verpopten eind september. Ik had mijn poppen dadelijk in de kelder ondergebracht waar ze overwinterden. G. Thoné kweekte binnenshuis bij iets warmere temperaturen en had reeds 14 dagen vóór mij poppen die hij buitenshuis onderbracht in een kweekkast. Tijdens de dagelijkse check-up vond hij 2 ex. die buiten ontpopt waren op 24 oktober. In gunstige weersomstandigheden is misschien een partiële derde generatie mogelijk. Dit gegeven verdient nader onderzoek aangezien zijn rupsenkweek bij warmere temperatuur had plaatsgevonden. In oktober 1995 was het weer uitzonderlijk warm, met minimumtemperaturen die ook 's nachts nauwelijks onder 10 °C kwamen. Vindplaatsen; Bra.(20 + 2 rupsen): St.-Jans-Molenbeek. Lux(l): Marbehan.
Hoplodrina antbigua ([Denis & Schiffermüllerj, 1775)
Geen recordjaar maar toch zeer mooie aantallen. Vermoedelijk zijn zelfs drie generaties opgetreden. De voorjaarsgeneratie was eerder zwak: de eerste vlinders op 27 mei te Wenduine (A. De Turck) en twee vlinders op menglicht in Ekeren (fam. K. Janssens). De top lag midden mei met 1 1 ex., alle te Lanaye (E. Stassart). De tweede generatie werd vanaf juli (met een top eind juli) vooral te Maasmechelen (G. Thoné). In het warme zomerweer was een derde generatie mogelijk die, zoals gewoonlijk, ook de grootste aantallen kende: een piek midden augustus met vlinders op 8 verschillende lokaliteiten en het hoogste dagtotaal (22 vlinders) op 16 augustus. De aantallen slonken al snel en het laatste exemplaar ving M. Gillard op HPL-licht te Presgaux op 1 1 oktober (zie histogram 1 1).
Vindplaatsen: Ant.(ll): Antwerpen, Brecht, Ekeren, Mechelen, Zwijndrecht; Bra.(4): Anderlecht, Dilbeek, Ottignies; Lim.(lOI): Maaseik, Maasmechelen; Luik(28): Lanaye. Lixhe; Lux.(2) Marbehan; O.Vl.(34): Haaltert, Hamme, Mariakerke. Sinaai, St.-Margnete; W,VI.(16): Deerlijk, St.-Denijs, Wendiiine.
Diachrysia chryson (Esper, 1789)
Piet Van Son, die deze Plusia eveneens in 1994 waarnam, was in 1995 weer met vakantie in Lahague en vond er op 2 augustus 4 ex., op 4 augustus 2 ex. en een laatste op 6 augustus. Alle werden door menglicht aangetrokken.
Vindplaats: Lux.(7): Lahague.
Macdunnoughia confusa (Stephens, 1850)
Deze Plusia blijft het nog steeds goed doen, exact evenveel waarnemingen als in 1994. Een eerste exemplaar werd reeds op 1 1 maart gezien te Zedelgem, fouragerend op speenkruid (W. Vandenbranden). Dat rupsen onze winter kunnen overleven werd reeds
Phegea 24 (2) (1. VI. 1996): 64
mei jun jul aug sep okt nov
jul aug sep okt
mei jun jul aug sep okt
3000
Ai4to}’rapha ^amma
2500
2000
1500
165432165432165 jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec
60
Mylhimna alhipuncia 50
40
30
20
135135135135135135135
mei jun jul aug sep okt nov
40
mrt apr mei jun jul aug sep okt nov
Fig. 7-12: Histogram per pentade van: Af^roli.s ipsHon, Auloyrapha f'afiinia. Chrysoüeixis cha/cite.y Mylhimna alhipuncia. Hoplodrina amhiyua en Macdunnouyhia confu.sa.
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 65
Tabel 1 TrekvImdcTS per decade iii Belfïié 1 99.'
|
1 totaal 1 |
C4 O |
co |
O) CM |
" |
fö |
OJ CM |
CO lO |
1 ^ CN |
CD |
! |
1 ° |
o- CM |
lO o |
CO |
o o |
CD CO |
|||||||
|
Ü O) T3 |
1 |
||||||||||||||||||||||
|
1 nov 1 |
cn ro |
ro |
|||||||||||||||||||||
|
= |
ro |
|
CO i_ |
CD CD |
i |
co |
j |
I ^ |
|||||||||||||||
|
- |
C9 |
1 1 |
1 |
||||||||||||||||||||
|
0) o o |
= |
CO |
CM |
o <N| |
- |
1 |
CM |
CM |
O) co |
- |
|||||||||||||
|
= |
r- |
CM CM |
O" |
co |
O |
CM |
CM CN |
||||||||||||||||
|
- |
co |
CM |
O O CD |
- |
ro 1 |
O CN |
CM |
CD CM |
|||||||||||||||
|
1 september 1 |
= |
m |
CO |
co |
! |
h 1 |
1 1 |
i |
lO 1 |
i 1 |
CD CD |
CM |
|||||||||||
|
= |
cn |
<Ji |
1 f9 |
1 1 |
C9 1 |
p j |
1 00 1 ^ \ i |
co |
i |
1 |
\ j ^ 1 |
<J) CD CD |
CM |
||||||||||
|
- |
co |
00 CD CO |
s| |
! |
1 ^ |
1 |
! |
co |
- |
1 1 |
! |
CM I CD |
|||||||||||
|
1 augustus I |
= |
co |
- |
(N O) |
o ! CM i CN |
OTj 1 |
TT |
2 |
i 1 |
O) |
CD |
||||||||||||
|
lO co |
CD CO O |
CD CN |
1 1 |
I CO |
i |
1 ^ |
co ' |
i ' ! |
O TJ- |
CO |
|||||||||||||
|
- |
o o |
co |
CN |
CM |
»o CD |
^1 |
1 1 1 |
1 -- j |
i i |
1 |
o- cn co ro |
CD |
|||||||||||
|
1 ! |
o> : lO ' 1 |
! |
i 1 |
i 1 |
j |
CO h- co CM |
O 1 CO 1 lO ' 1 |
1 1 |
1 |
I |
!- |
lO |
00 CD 00 |
||||||||||
|
= |
CD fO 1 1 |
1 1 |
1 1 i |
1 1 |
1 |
1 |
O |
O CM , CM ; |
1 1 |
1 |
1 |
co |
j |
||||||||||
|
- |
CM O 1 |
i 1 |
i |
1 ! |
O) co CM |
CD CM |
j |
1 j |
1 |
'=^i ! |
1 j |
||||||||||||
|
i l! i |
= |
1 •O , lO |
1 1 |
i |
i |
co CM |
CO ' |
1 |
1 |
! 1 |
1 CN i |
i 1 |
I |
co CN |
|||||||||
|
m 1 |
i |
— 1 j i |
— 1 |
m |
1 |
1 1 , |
CN| |
2 |
j |
CD I |
|||||||||||||
|
- |
! |
i 1 |
1 |
i |
cmI cd| |
i i |
j |
i 1 |
1 |
1 i |
i |
i 1 1 |
! 1 |
I i |
I CO| |
||||||||
|
Ö> ! E, |
= |
co ' |
1 i 1 |
i |
1 |
1 i |
§ |
CD CM |
1 i 1 |
1 j |
1 1 1 |
1 -| |
1 1 |
i 1 |
1 |
r- |
|||||||
|
= |
1 |
1 |
j 1 |
1 |
1 |
m 1 co ! |
lO j |
1 |
I |
1 1 |
i |
||||||||||||
|
- |
1 |
1 |
1 i |
Oi : |
1 |
i |
1 |
1 |
CN |
1 |
lO |
||||||||||||
|
= |
1 1 |
j 1 |
CM |
.j |
1 |
! |
1 |
I |
|||||||||||||||
|
= |
1 |
CO |
i |
i |
1 1 |
1 |
i |
1 |
1 |
||||||||||||||
|
- |
1 |
1 i |
r) |
i |
! |
1 |
1 |
! I |
1 |
||||||||||||||
|
1 ?! |
= |
1 |
1 |
CM |
I |
1 |
CN, |
1 |
|||||||||||||||
|
= |
I |
■"l |
“1 |
t |
r 1 |
i |
|||||||||||||||||
|
- |
CM 1 |
— f 1 |
j |
r 1 |
1 |
||||||||||||||||||
|
= |
I |
1 |
1 |
1 |
|||||||||||||||||||
|
■ |
CM j |
i |
f |
||||||||||||||||||||
|
- |
1 |
1 |
|||||||||||||||||||||
|
= |
1 |
1 |
1 |
||||||||||||||||||||
|
= |
1 |
||||||||||||||||||||||
|
1 |
- |
i |
- |
||||||||||||||||||||
|
1 poosj |
OV |
^ . •§ 1 |
'5! 1 |
j 51 5' |
-S! 1 |
ü ü| |
i Q 1 i| U' |
2 Q |
1 ■^1 2 |
1 •S SI, Cil |
1 11 1 o |
o, e E -’H |
1 |
CU E S T3 |
o 3 V •o |
1 c s .g |
.g 1. |
2 1 a. |
s c 1 |
5 Só 1 0 |
g O a o. |
1 ü |
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1 996): 66
Tabel 2 Dwaalgasten en zwervers per decade in België 1995.
|
1 Totaal 1 |
o> |
“ |
CN |
m |
r- (N |
(O co |
CD |
CN |
CN |
" |
- |
r |
uo (N |
in |
r |
|co 1 i 1 |
ID |
0 h- i |
r |
IT) O) ! ^ |
CN |
C3> |
r |
r 1 1 |
CN |
1 ^ |
r- C3> |
C35 0 1 ^ |
1 0 CN |
h |
|||
|
T3 |
i |
j |
1 |
1 |
1 |
t' |
|||||||||||||||||||||||||||
|
= |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
||||||||||||||||||||||||||||
|
- |
1 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
O C |
= |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
= |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
o |
= |
! |
i |
i |
I ^ |
1 |
|||||||||||||||||||||||||||
|
= |
1 i |
j |
1 I |
CN I |
CN |
||||||||||||||||||||||||||||
|
- |
CO |
I |
CO |
CN |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
a oJl U)
|
= |
co |
1 |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
= |
- |
co 1 |
i |
! ^ |
co |
co co |
1 |
||||||||||||||||||||||||||
|
to |
1 |
1 |
1 |
I — |
CD |
•3- |
i |
r- 1 |
1 |
CN |
uo CD i |
h i , |
|||||||||||||||||||||
|
1 . J |
co |
lO |
1 |
1 |
i j |
I i |
I CD |CN |
1 |
1 ! 1 i I |
j 1 |
I 1 |
f |
1 ^ j |
t .r- |
|||||||||||||||||||
|
= |
(N |
CN CN |
- |
CN |
u i |
1 |
1 1 |
1 |
i |
I ^ |
in 0 |
j |
I CN 1 |
n |
! — |
1 ' 1 ^ |
i |
; 0 (N |
|||||||||||||||
|
- |
s |
— |
— |
co |
(N |
(N |
- |
.^1 |
! ID |
M |
1 — ! i ! |
1 ! j |
1 |
CO m |
i CN !- |
co |
1 |
1 CO 1 |
H i |
T:; |
C73 |
05 |
|||||||||||
|
3 |
= |
CN |
o |
CN |
CN |
co |
O) |
1^ O |
CO |
CN |
co (N |
1 j |
CO |
CO |
CN 1 CN ! |
0 CN |
|||||||||||||||||
|
<N |
<N |
CN |
1 |
|
|
CD |
03 |
i |
co |
CD |
|||||||||||||||||||||||
|
- |
CO |
lO (N |
ID |
1 |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
C 3 1 |
= |
(N |
O) |
CD |
N. |
m |
|||||||||||||||||||||||||||
|
= |
(N |
CN |
CN |
CO |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
- |
CO |
! |
i |
i |
\ |
CNj |
- |
i |
co |
i |
- |
co |
- |
||||||||||||||||||||
|
"1 0) E |
= |
1 |
! |
- 1 |
'"j |
CO |
CN (N |
■3' |
in |
||||||||||||||||||||||||
|
= |
I I |
m |
1 |
i 1 |
1 |
||||||||||||||||||||||||||||
|
- |
CN |
CM |
co |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Q. 03 |
= |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
= |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- |
CN |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
C c |
= |
- |
- |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
= |
- |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
s |
= |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
= |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- |
1 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
c |
= |
1 |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
= |
— 1 1 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- |
1 |
1 |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
m O) a> ;0) '5 01 m |
3 3 O |
O s o |
>! 0 |
Si Q |
1 "o O Ci. |
t C a |
-5 & ti. |
2 o |
■;§ c o |
*2 k. o |
c 3 |
s. z g ■o |
2 3 «-* 3 2 Co |
1 a: |
s, c •S |
2 0 0, |
E. c c •o |
3 O 5. |
E C •3 |
"S txi a: |
E 3 *S |
2 2 1 "3 |
=ë 3 |
3 O |
3 3 U |
0 1 |
E E £ '£ |
3 1 -S 3 |
3 O ci |
3 «O f C3 |
3 3 O ü |
3 1 ü |
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1 996); 67
vastgesteld (Vanholder 1994). G. Thoné meldde het tweede exemplaar te Maasmechelen op 4 juni. De zomergeneratie was slechts in kleine aantallen aanwezig met een piek eind Juli. De belangrijkste aantallen vlogen weerom in september met een piek in het begin van deze maand, met een hoogste dagtotaal van 18 ex. op 9 september. Het laatste exemplaar, een vrouulje. trof ik te Haaltent aan in de lichtv al op 26 oktober. Voor deze soort hadden we in 1995 zowel de vroegste als laatste waarneming ooit (zie histogram 12).
Vindplaatsen : .-\nL(29): Mechelen. Merksplas. Weelde. Westmalle. Zwijndrecht; Bra.(33): Anderlecht. Heverlee; Lim.(32): Diepenbeek. Maaseik. Maasmechelen; Luik(15): Lanaye. Lixhe. Stockay; Lux(l): Grandhan; Nam. (2): Jemeppe-sur-Sambre; O.M.(63): Daknam. Haaltert. Hamme. Hamme-St.-Anna. Merelbeke. Sinaai. Ursel. Zomergem; \V.VI.(5); Deerlijk. Zedelgem.
Catocala sponsa (Linnaeus, 1758)
De enige exemplaren zijn door M. Gillard gemeld te Presgaux. Op 30 Juli vond hij dit weeskind in zijn lichtv al, het tweede exemplaar in de val op 2 augustus. Dit zette hem ertoe aan ook te gaan smeren, wat resulteerde in 1 8 ex. tussen 3 en 9 augustus.
Vindplaats; Nam. (20): Presgau,x.
Catocala fraxini (Linnaeus, 1761)
Het enige blauw weeskind werd gemeld tijdens een lichtvangst door J.L. Renneson te Ste.-Marie-sur-Semois op 22 augustus. Vermoedelijk is in 1995 migratie opgetreden want de soort werd in 1 995 voor het eerst waargenomen via het waamemersnet op boorplatforms in de Noordzee. Er was een gegev en van Shetland op 10 september en in Northumberland op Inner Fame - een eiland op redelijke afstand van de kust- op 3 september (Dennis 1995). Op de Orknev eilandengroep werden eveneens verschillende ex. gezien (Pennington 1996). In Denemarken en Finland was C. fraxini uitzonderlijk algemeen.
Vindplaats: Lux.(l): Ste.,Marie-sur-Semois.
Dankwoord
.Aan M. Gillard voor zijn coördinatiewerk t.a.v. de franstalige medewerkers. Aan alle medewerkers van het BTO voor het nauwkeurig noteren en doorsturen van hun gegevens., vooral aan al diegenen die uitdrukkelijke melding maakten van exemplaren die migrerend werden waargenomen. Aan het voltallige sectie-bestuur van het BTO voor hun inbreng en discussie. .Aan D. Maes. M. Pennington (Shetland) en P. Bany (UK) voor enkele interessante gegevens. Aan het KMI te Brussel en meer in het bijzonder aan F. Debosere en de weerkundige dienst van BRTN voor het verstrekken van weerkundig advies. Aan de Uyttenboogaert-Eliasenstichting voor het verstrekken van subsidies. Aan B. Misonne voor het klimatologisch overzicht van 1995. Aan B. Klaps voor de nodige software.
Tot slot een oproep aan alle viinderliefhebbers om zich aan te melden als medewerker. U ontvangt dan de benodigde formulieren en de laatste Nieuwsbrief
Bibliografie
Descimon. H.. 1994. Colias hvaie (L.); une espèce en voie de disparition? (Lepidopiera: Pieridae). - Alexcmor 18 (7); 440-442.
Dennis.R.H.L., 1996. Caiocala fraxini (Lep.; Noctuidae) in Northumberland. VC68. - Eniomologist ’.v RecJ. Var 108 (1- 2); 16.
Houyez, M.. 1996. Ia: monde men eiUeux des papiUons 17/18, -Décembre 1995.
Maier. C. & Shreeve. T.G.. 19%. Endothermic heat production m three species of N\Tnphalidae (Lepidoptera). - Nota lepid 18(2); 127-137.
Pennington. M.. 1996. Camberwell Beauties S'ytiiphalis aniiopa L. (Lep.: Nytnphalidae) and Swallowtails Fapilio machaon L. (Lep.: Papilionidae) in Shetland. - linlomolo^ist's Rec J. Var. 108 (3-4): 67-68.
Vanholder. B.. 1994. Macditnnou^hia confusa (Stephens. 1850) een areaaluitbreider (Lepidoptera: Noctuidae). - Fhegea 22 (3): 77-80.
Vanholder. B. et al., 1995. De Belgische trek\ linders. zwervers en dwaalgasten. - Enloiiiohrochnre 6.
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 68
Yigoga flavina flavina (Herrich-Schaffer, 1852) = Yigoga flavina pretiosa (Caradja, 1931) syn. n., stat. rev. (Lepidoptera: Noctuidae: Noctuinae)
Stoyan Beshkov
Abstract. Following the author’s study of a large qiiantity of material from Bulgaria and several specimens from Asiatic Tiirkey, Yigoga flavina pretiosa (Caradja, 1931) syn. n. is considered to be Just a colour fomi of Yigoga flavina flavina (Herrich-Schaffer, 1852). Botli fonner subspecies are syntopic and synchronie in Bulgaria and show intermediate fonns. These, together with the absence of any differences in the male and female genitalia, including everted vesica, are the reasons for making the synonymy. With two colour plates.
Samenvatting. Yigoga flavina flavina (Herrich-Schaffer, 1852) = Yigoga flavina pretiosa (Caradja, 1931) syn. n., stat. rev. (Lepidoptera; Noctuidae; Noctuinae)
Na bestudering van een grote hoeveelheid materiaal uit Bulgarije en het Aziatisch deel van Turkije bleek dat Yigoga flav ma pretiosa (Caradja, 1931) syn. n. moet beschouwd worden als een kleurvorm van Yigoga flavina flavina (Herrich-Schaffer, 1852). Beide vroegere ondersoorten komen syntoop en synchroon voor in Bulgarije en bezitten intennediaire vonnen. Dit gegeven, samen met het feit dat er geen enkele verschil kon worden aangetoond noch in de mannelijke, incl. de uitgestulpte vesica, noch in de vrouwelijke genitalia, leidde tot de huidige synonymie.
Résumé. (Herrich-Schaffer, 1852)= Yigoga flavina pretiosa (Caxdi(ï]a, 1931) syn.
n., stat. rev. (Lepidoptera; Noctuidae; Noctuinae)
Après étude d’un matériel nombreux provenant de Bulgarie et de Turquie asiatique, Yigoga flavina pretiosa (Caradja, 1931) syn. n. doit être considéré comme une fonne chromatique de Yigoga flavina flavina (Herrich- Schaffer, 1852). Ces deux sous-espèces anciennes occurent syntopiquement et synchroniquement en Bulgarie et ne possèdent aucune différence ni dans les genitalia male, vesica éverté inclus, ni dans les genitalia femelle. Tous ces données suftlsent pour synonymiser les deux noms.
Key words: Noctuidae - Noctuinae - genitalia - Bulgaria - Yigoga flavina pretiosa syn. n.
Beshkov, S.; 13 Mart Street - 17, BG-1 142 Sofia, Bulgaria.
From North-East Bulgaria, Black Sea Coast, Balchik Town, Valley Ak-Bunar (at that time part of Romania), Caradja (1931: 314-316) described a new subspecies of Yigoga flavina (Herrich-Schaffer, 1852), under the name pretiosa. The more recently described taxon pretiosissima (Corti & Draudt, 1933) (Type locality also Balchik) is a synonym of pretiosa Caradja. Buresch & Tuleschkow (1932: 234) give all the localities for flavina in Bulgaria known at that time. In that work the authors recognized that the Bulgarian specimens were more similar to the recently described ssp. pretiosa. than to the nominate
flavina. In the same article, Buresch & Tuleshkov (1932: 234), following Rebel (1903: 213), reported the Caterpillar oï flavina as mhabiting and feeding in the sterns of Carduus sp. According to Buresch & Tuleshkov these data were given to Rebel by J. Haberhauer, who spent a lot of time collecting in Bulgaria, in and around the town of Sliven. Hacker (1989: 45) synonymised ssp. pretiosa with the nominate flavina. but later the same author (Hacker, 1990: 55) reintroduced the name pretiosa as a valid name for the Balkan population (subspecies) of Yigoga flavina. In Fibiger (1990: 128-129) and Svendsen & Fibiger (1992: 70; 254) the taxon pretiosa is used to represent the European subspecies of Y. flavina. Hacker (1992a: 365) accepts the opinion of Fibiger (1990) that the race of Y flavina in Europe is referable to ssp. pretiosa.
According to Fibiger ( 1990: 128), the differences between pretiosa and the nominate subspecies are in the presence of a dark terminal area of the forewings and the reddish brown coloration of the fringes. The other characteristics given by Caradja (1931) could not be confirmed by Fibiger (1990), nor by the present author. Another reason that has
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 69
Plate 1
Figs l-IO. Yi^oga flavina flavina (Hemch-Schaffer, 1852), males: 1-3, 5-7, 9-10. SE. Bulgaria, East Rhodopi Mt Siv Kladenetz Village, 140 m alt., Ivailovgrad Region, 21-22.VI.1993, S. Beshkov leg. at 400 W Hg lamp;.4. SE. Bulgaria, East Rhodopi Mt, Yazovir Ivailovgrad Dam. Arda Chalet near Dabovetz Village, 140 m alt., 23. VI. 1993, S. Beshkov leg. at 400 W Hg lamp; 8. Asia Minor, Güllu Pinar, 1200 m alt, Prov. Antalya, Korkuteli Region 13.V1I.I991, S. Beshkov leg. at 300 W peromax lamp.
Phegea 24 (2) (1. VI. 1996): 70
Plate 2
Figs 1-10. //«v//;« (Herrich-Schaffer, 1852), females: SE. Bulgaria, East Rhodopi Mt, Siv Kladenetz
Village, 140 m alt., Ivailovgrad Regioii, 21-22.V1.1993, S. Beshkov leg. af 400 W Hg lamp.
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 71
Figs 1-2: Yigo^a flavitia flavina (Herrich-Schaffer, 1852), male genitalia without aedeagus; 1. Asia Minor, Güllu Pinar, 1200 m alt, Prov. Antalya. Korkuteli Region, 13.VII.1991, S. Beshkov leg.. Gen. prep. 1 ./04.IV.1994 Beshkov; 2. "Balchik. 12.VHI.1967, Al. Slivov leg.". Gen. prep. 3./09.III.1995, Beshkov.
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 72
Fig. 3: Yigo^a jlavina flavina (Herricli-Schaffer, 1852) male genitalia without aedeagus: SE Biilgaria, East Rhodopi Mt. Siv Kladenetz Village, 140 m alt., Ivailovgrad Region, 2I-22.VI.1993, S. Beshkov leg.. Gen. prep. 4./04.IV.1994 Beshkov.
been given for the subspecific rank of pretiosa is its range: it seems geographically isolated from the nominate race. Y. flavina flavina occurs in Asia only - Transcaucasia, "Soviet" South Central Asia and the Near East from Asia Minor to Jordan and Iran (East Persia). The race pretiosa is known only in Europe - the Balkan Peninsula from Dalmatia in the west to Pelloponessus in the south. Hacker (1992b: 419) reported Y. flavina pretiosa in European Turkey (Prov. Kirklareli, Inece, 200 m.). On the distribution map 101 in Svendsen & Fibiger (1992: 254) it is indicated for Hungary as well, with a Symbol in brackets which is not explained in the text. For the above mentioned reasons, when the author discussed with M. Fibiger the possibility of synonymising pretiosa Caradja, he advised him to be very careful.
In Europe, outside the Balkans, Y. flavina is reported also from Crimea. The present author cannot say which taxon/taxa is represented in Crimea. So far is known, the only report of flavina in the Crimea (Sevastopol and Sudak) is that of Kozhantshikov (1937: 458). Bearing in mind that Kozhantshikov (1937: 457-459) regarded flavina and serraticornis (Staudinger, 1897) as conspecific, recognizing serraticornis as a subspecies of flavina, it is thought possible that the specimens from Crimea may belong to another species. Further, the specimen illustrated by Kozhantshikov (1937) on PI. IX. fig. 12, is not flavina: it is pale-coloured with small dark stigmata and well defmed cross-lines, indicating that it might be a ssp. of Y. serraticornis (probably the recently described ssp. kar s holt i 1990) or Y. lutescens {EvQvsmdinn, 1844).
Phegea 24 (2) (1. VI. 1996): 73
Figs 4-7: Yi^ofia fJarma flunna (Hemch-SchafTer, 1 852) aedeagus with everted vesica; 4. Asia Minor, Güllu Pinar. 1200 in alt. Prov. Antalya. Korkiiteli Region. 1.^. VII. 1991. S. Beshkov leg.. Gen. prep. 1./04.IV 1994 Beshkov: 5 SE Biilgaria. East Rhodopi Mt, Siv Kladenetz Village, 140 m alt., Ivailovgrad Region. 21-22.VI.1993. S. Beshkov leg.. Gen. prep. 4. 04.IV.1994 Beshkov; 6 SE Biilgaria. East Rhodopi Mt. Yazovir Ivailovgrad Dam, Arda Chalet near Dabovetz Village. 140 m alt.. 23.VI.1993. S. Beshkov leg.. Gen. Prep. 2./04.IV.1994 Beshkov; 7. SE Bulgaria. East Rhodopi Mt. Yazovir Ivailovgrad Dam. .Arda Chalet near Dabovetz Village. 140 m alt., 23. VI. 1993, S. Beshkov leg.. Gen. Prep. 3. 04.IV. 1994 Beshkov.
Phegea 24 (2) (1. VI. 1996); 74
Fig. 8: Yii’o^a flavina flavina (Herrich-Schaffer, 1852) aedeagus with everted vesica: “Balchik, 12.VII1.1967, Al. Slivov leg.”. Gen. prep. 3./09.111.1995 Beshkov.
Examined material:
Asia Minor, Güllu Pinar, 1200 m alt, Prov. Antalya, Korkuteli Region, 13.VII.1991, S. Beshkov leg. at 300 W peromax lamp - 1 male. Gen. prep. 1 ./04.IV. 1994, Beshkov, Genitalia and everted vesica (Figs 1 and 4).
Asia Minor, llgaz Mts. 1080 m alt., 4 km from Kurtcimeni, 17 km towards Cerkes from Gerede, Prov. Cankiri, 1 1. Vil. 1995, S. Beshkov & J. Gelbrecht leg. at 160 W Hg lamp - 1 female. Gen. prep. 6./1 9.X11. 1 995, Beshkov (Fig. 1 1 ).
Asia Minor, llgaz Mts, 840 m alt.. 2 km towards llgaz Town from Cerkes, Prov. Cankiri, 1 1. Vil. 1995, S. Beshkov & J. Gelbrecht leg. - 1 male.
Turkey, the crossroad to Orensehir from Gürün to Pinarbasi. Prov. Kayseri, 1850 m alt., 21. Vil. 1995, S. Beshkov & J. Gelbrecht leg., 3 females. Gen. preps 4-5./19.XII. 1995, Beshkov (Figs 9 and 10).
Turkey, by Pinarbasi Town, 1300 m alt.. Prov. Kayseri, 21. Vil. 1995, S. Beshkov & J. Gelbrecht leg. - 1 female.
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 75
SE Bulgaria, East Rhodopi Mt, Siv Kladenetz Village, 140 m alt., Ivailovgrad Region, 2 1-22. VI. 1993, S. Beshkov leg. at 400 W Hg lamp - approximately 150 specimens of both sexes, collected nearly 100 specimens. Gen. prep. 4./04.IV. 1994, Beshkov, Genitalia and everted vesica (Figs 3 and 5) and Gen. prep. 2-3.H9.XII.1995, Beshkov (Figs 12-13).
SE Bulgaria. East Rhodopi Mt, Yazovir Ivailovgrad Dam, Arda Chalet near Dabovetz Village, 140 m alt.. S. Beshkov leg. at 400 W Hg lamp - 2 males and 2 females; Idem, 23.VI.1993. S. Beshkov leg. at 400 W Hg lamp - 5 males (Gen. preps 2-3./04.IV. 1994, Beshkov, Genitalia and everted vesica) (Figs 6 and 7) and 3 females.
“Rodopi, Dabovetz, 600 m., 18.VI.1968, Al. Slivov leg.” - 1 male. *
“Balchik, 12.VIII.1967, Al. Slivov leg.” - 1 male. Gen. prep. 3./09.III.1995, Beshkov, Genitalia and everted vesica (Figs 2 and 8).
“Taukliman. 10.8.1967, Al. Slivov leg.” - one male. Gen. prep. 2012. Slivov. The preparation has not been examined by the present author.
“Strandzha. Zvezdetz, 2 1-22. VII. 1973, leg. Al. Slivov” - 1 male. Gen. prep. 5004, Slivov. The preparation has not been examined by the present author.
“Strandzha, Gramatikovo, 19-20. VII. 1973, leg. AI. Slivov” - 1 male and 1 female.
The specimen from Zvezdetz is as dark as the darker male specimens from East Rhodopes, illustrated here. Curiously, the specimen from Balchik (the type locality of pretiosa and pretiosissima) is intermediate in colour between the darker and lighter individuals. All other specimens are as pale as the lighter ones illustrated here. The large number of specimens collected in East Rhodopi Mts shows great variation - from very dark females like the type specimen of pretiosissima illustrated in monochrome in Popescu-Gorj (1964: PI. X, fig. 40) and in Fibiger (1990: PI. 12, fig. 35), to specimens which are paler in colour than some of the Turkish ones. Specimens which are darker than light-coloured Bulgarian examples have been collected in Turkey (Gürün-Orensehir) by the author. In general. however. the specimens from the Balkan Peninsula are the darkest ones. The only difference between equally dark-coloured specimens from Bulgaria and Turkey is in the colour of the fringes of the forewings. In the Bulgarian specimens the fringes are reddish brown to slightly reddish yellow, whereas in the Turkish examples they are light yellowish, in some specimens reddish yellow with a few light scales. but always somewhat paler than any from the Balkans. The terminal area in specimens from Turkey is usually pale, the same colour as the ground colour, but specimens do occur in which the terminal area is slightly darkened, brownish. In specimens of flavina from Bulgaria the terminal area is normally darker than the ground colour of the forewings, but some individuals of both sexes exist in which the terminal area is concolorous with the ground colour.
Careful study of the male genitalia (Figs 1-3), including the everted vesica (Figs 4-8) has not shown any differences between Y. flavina from Bulgaria and Turkey. The same is true of the female genitalia (Figs 9-13). As a result of these studies, and the synchronie and syntopic occurrence of both dark and light forms in Bulgaria. with intermediates. Y. flavina pretiosa (Caradja, 1931) syn. n. is here considered to be a colour form of Y. flavina flavina (Herrich-Schaffer. 1852). Having in mind the differences of the habitats of the species in the Balkans and in Turkey, pretiosa has to be an ecological form. In Bulgaria it is known mainly from the Eastern part of the country' - East Rhodopes, Bosna
Phegea 24 (2) ( 1. VI. 1996): 76
Fig. 9: Yif^o^a flavina Jlavina (Herrich-Schaffer, 1852) female genitalia: Turkey, the crossroad to Orensehir from Gürün to Pinarbasi. Prov. Kayseri, 1850 m alt., 21.VII.1995, S. Beshkov & J. Gelbrecht leg.. Gen. prep. 4./19. XII. 1995 Beshkov.
Phegea 24 (2) (I. VI. 1996); 77
Figs 10-1 1 : Yif'o^a flavina flavina (Hen icli-Schaffer, 1 852) female genitalia: 10. Tiirkey, the crossroad to Oreiisehir from Gürün to Pinarbasi. Prov. Kayseri, 1850 m alt., 21. VII. 1995. S. Beshkov & J. Gelbrecht leg.. Gen. prep. 5./I9.X1I.1995 Beshkov; 11. Asia Minor, Ilgaz Mts, 1080 m alt., 4 km from Kurtcimeni, 17 km to Cerkes from Gerede, Prov. Cankiri, 1 1. VII. 1995, S. Beshkov & J. Gelbrecht leg.. Gen. prep. 6./19.XII.1995 Beshkov.
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 78
Figs 12-13: Yi^o^a /lavma /hivina {Hemch-Schafftr, 1 852) female genitalia: 12. SE Bulgaria, East Rhodopi Mt, Siv Kladenetz Village, 140 m alt., Ivailovgrad Region. 21-22. VI. 1993, S. Beshkov leg.. Gen. prep. 2./19. XII. 1995 Beshkov; 13. Same data. Gen. prep. 3./19.XII. 1995 Beshkov.
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 79
Mts and Black Sea Coast. These and the other few localities are at a low altitude. up to 600-700 m. The species inhabits meadows with tall grass vegetation near beaches, rivers and streams in Bulgaria and the other Balkan countries. In Turkey Y. flavina inhabits the "open steppe-like areas with sparse vegetation in mountains up to at least 2000 m." (Fibiger, 1990: 129). The flight period of Y. flavina in Europe is from May (12.V) to October? (04. X) (Koutsaftikis, 1973: 199) as Agrotis flavina ab. alexandrae. There is also a similar. unconfirmed autumn record of Y. flavina (beginning of September) (Slivov 1978: 37) in Bulgaria. All other data and the author's own experience indicate that the normal flight period is from the second half of June to the second half of July.
Acknowledgments
I would like to thank: my wife Michaela for the drawings used in this work, Mr Alexandar Slivov (Sofia, Institute of Zoology, Bulgarian Academy of Sciences) for the loan of material, Mr Ilko Stoychev and Mr M. Viktorov, both from Sofia for the invaluable assistance for preparing the photographs of the genital armatures. My sincere gratitude also to Mr Barry Goater (Chandlers Ford, England) for helpful criticism and for the corrections to my English, and to Mr Michael Fibiger (Sor0, Denmark) for his kind consultation.
References
Buresch, I. & K.Tuleshkov (1932). - Die horizontale Verbreitung der Schmetterlinge (Lepidoptera) in Bulgarien. 111(1). Teil: Noctuifonnes. - Min. K^i Nalurwis.s. In.si. Sofia 5: 67-144.
Caradja, A. 1931. - Beitrage zur Lepidopteren-Fauna Grossrumaniens fiif das Jahr 1930. - (Dritte biogeographischr Skizze: Europa). - Memonile Seciiunii Sliinlifice, Acad Romana. Sena IH. 7 (8): 293-344.
Fibiger. M. 1990. - Noc/uinae /. Nocluidae Europeac. Vol. 1. 208 pp. Sor0.
Fibiger, M. & H. Hacker. 1990. - Systematic List of the Noctuidae of Europe. - Esperiana 2: 1-109.
Hacker, H. 1989. - Die Noctuidae Griechendlands. Mit einer Übersicht über die Fauna des Balkanraumes (Lepidoptera, Noctuidae). - Herhipoliana 2. Eitschberger, Markleuthen, 589 + XII pp.
Hacker, H. 1990 - Die Noctuidae Vorderasiens (Lepidoptera) Systematische Liste mit einer Übersicht über die Verbreitung unter besonderer Berücksichtigung der Fauna der Türkei (einschiiesslich der Nachbargebiete Balkan, Südrussland, Westturkestan, Arabische Halbinsel, Agypten). - Neue Ent. Nachr. 27: 706 + XVI pp.
Hacker, H. 1992a. - Die Noctuidae Griechenlands. 1 . Nachtrag. Esperiana 3: 363-377.
Hacker, H. 1992b. - Erganzungen zu "Die Noctuidae Vorderasiens" und neuere Forschungsergebnisse zur Fauna der Türkei (Lepidoptera). - Esperiana y 409-446.
Koutsaftikis, A. 1973. - Vergleichend-zoogeographische Untersuchung einiger Heterocerenfamilien der nordagaischen Insein Tliasos, Samothraki und Limnos. - Ann. Mus. Golandris 1: 185-238 + PI. XXXI-XXXII.
Kozliantshikov, 1. 1937. - Fam. Noctuidae (subfam. Agrotinae). In: Eaune de l'URSS. Nouvelle .série No. 15: In.secies Lepidoptéres, Vol. 13 (3). Acad. Sc. URSS. 674 + XIII pp.
Popescu-Gorj, A. 1964. - Catalogue de la collection de Lépidoptères "Prof A. Ostrogovich" du Muséum d'histoire naturelle "Grigore Antipa", Bucarest. - Muss. Hisi. Nat. "Gr. Anlipa", Bucarest, 281pp ^ PI. XVIII.
Rebel, H., 1903. - Studiën über die Lepidopterenfauna der Balkanlander. I. Teil. Bulgarien und Ostrumelien. - Annln K K. Naiurhi.sl. Hofnius. Wien. 18: 123-347.
Slivov, A. 1978. - Noctuiden (Lepidoptera. Noctuidae) aus dem Strandja-Gebirge. - Acta Zoologica Bulgarica 9: 35-48.
Svendsen. P. & M. Fibiger 1992. - The Disirihufion of European Macrolepidopiera. Noctuidae, Nocluinae l. Eauni.siica Lepidopterorum Europaeoruni l. Kopenhagen. 293 pp.
Phegea 24 (2) (1. VI. 1996): 80
Gonepteryx farinosa (Zeiler, 1847) and Pieris krueperi Staudinger, 1860 confirmed for Albania, with a list of species observed in June 1995 (Lepidoptera: Papilionoidea)
Stanislav Abadjiev & Stoyan Beshkov
Samenvatting, (lonepieryx farinosa (Zeiler, 1847) en Pieris krueperi Staudinger, 1860 met zekerheid vastgesteld in Albanië, met een lijst van de waargenomen soorten in juni 1995 (Lepidoptera: Papilionoidea)
Na een afwezigheidsperiode van meer dan 60 jaar kon de aanwezigheid van Gonepteryx farinosa (Zeiler, 1847) en Pterts krueperi Staudinger, 1860 in Albanië bevestigd worden. Het artikel bevat een lijst van de 26 soorten dagvlinders die tussen 23 en 27 juni 1995 in Zuid-Albanië werden waargenomen.
Résumé. Gonepteryx farinosa (Zeiler, 1847) et Pieris krueperi Staudinger, 1860 confirmés pour la faune d’Albanie, avec une liste des espèces observées en juin 1995 (Lepidoptera: Papilionoidea)
Après une période d’absence de plus de 60 ans la présence en Albanië de Gonepteryx farinosa (Zeiler, 1 847) et Pieris krueperi Staudinger, 1860 pouvaït être confmnée. Une liste des espèces observées entre Ie 23 et Ie 27 juin 1995 dans Ie sud d’Albame est donnée.
Key words: Albania - faunistics.
Abadjiev, S.: Institute of Zoology, Bulgarian Academy of Sciences, Tsar Osvoboditel Blvd 1, BG-1000 Sofia, Bulgaria.
Beshkov, S.: 13 March Str. - 17, BG-1 142 Sofia, Bulgaria.
Continuing our butterfly studies in Albania from 23*"^ to 27^h 1995 visited
the Southern provinces of the country. On 24^h June we collected in the area above Jorgucati (Province of Gjirokastra); on 25^^ June near Butrinti (Province of Saranda) and on 26th in the surroundings of Dhërmi (Province of Vlora). At several other sites occasional observations were done. Gonepteryx farinosa (Zeiler, 1847) and Pieris krueperi Staudinger, 1860 are confirmed for Albania after a period of more than 60 years. A list of all the 26 species observed is given here.
Papilionidae
Iphiclides podalirius (Linnaeus, 1758). Observed in Butrinti and Saranda.
Papilio machaon Linnaeus, 1758. Single specimens were seen in Butrinti and Saranda.
Pieridae
Leptidea sinapis (Linnaeus, 1758). Abundant in the surroundings of Dhërmi.
Colias crocea (Fourcroy, 1785). Often seen near Jorgucati.
Gonepteryx farinosa (Zeiler, 1847). A single male was taken on 24^h June near Jorgucati in the same habitat as Pieris krueperi. Subsequently this specimen was presented to the Natural History Museum in Tirana. First reported for Albania by Rebel & Zerny (1931: 67) from Shkodra and Bojana (Province of Shkodra).
Gonepteryx cleopatra (Linnaeus, 1767). Numerous in Saranda (nectaring on Nerium oleander).. Butrinti and Dhërmi. In the last two localities observed flying in olive plantations.
Aporia crataegi (Linnaeus, 1758). Very common on 23*'^ June in orchards and along roads near Pogradeci, (^errava (Province of Pogradeci) and Mollasi (Province of Erseka).
Pieris krueperi Staudinger, 1860. Uncommon and fresh in the area above Jorgucati (Province of Gjirokastra) - 5 males, 1 female. The presence of this species on the territory of Albania is hereby confirmed. The habitat consists of an arid limestone formation, where krueperi flies along cliffs, commonly visiting flowers for nectaring.
Phegea 24 (2) (1. VI. 1996): 81
Recorded by Rebel & Zerny (1931: 65) only from the Province of Librazhdi: Shkumbini Valley: Dhura, 700m, 27. VII. 1917, 1 male (Bartha leg.).
Pieris mannii (Mayer, 1851). Single specimens observed in Jorgucati, Dhërmi.
Pieris rapae (Linnaeus, 1758). Common in places with secondary vegetation near Dhërmi.
Pieris napi (Linnaeus, 1758). Specimens found in Mollasi.
Pontia edusa (Fabricius, 1777). Quite common in Mollasi, Butrinti and Dhërmi.
Lycaenidae
Lampides boeticus (Linnaeus, 1767). In the Coastal cliffs near Dhërmi, 1 male.
Tarucus balkanicus (Freyer, [1844]). Found along bushes of Paliurus near Butrinti, 2 males (in coll. Beshkov).
Pseudophilotes vicrama (Moore, 1865). Found in Dhërmi, 1 male.
Polyommatus icarus (Rottemburg, 1775). Common in Dhërmi.
Nymphalidae
Kirinia roxelana (Cramer, [1777]). Rarely found in Dhërmi, where it was flying along olive trees, sometimes resting on the trunks.
Lasiommata megera (Linnaeus, 1767). Common in rocky terrains near Jorgucati and Dhërmi.
Pyronia cecilia (Vallantin, 1894). Common and fresh in bushy places near Jorgucati, 8 males; Nivicë-Bubar (Province of Saranda), 1 male.
Hipparchia syriaca (Staudinger, 1871). Seen in rocky terrains near Jorgucati, 1 male, and along olive trees in the surroundigs of Dhërmi, 2 females (in coll. Beshkov).
Hipparchia senthes (Fruhstorfer, 1908). Found near Vora (Province of Tirana), 1 female.
Melanargia larissa (Geyer, [1828]). Abundant in areas near Jorgucati, Saranda, Butrinti, Dhërmi.
Vanessa cardui (Linnaeus, 1758). Common in rocky terrains near Dhërmi.
Polygonia c-album (Linnaeus, 1758). Single specimen observed in Mollasi.
Polygonia egea (Cramer, [1775]). Only one seen near Nivicë-Bubar.
Argynnis pandora ([Denis & Schiffermüller], 1775). Single specimens seen in Dhërmi.
Reference
Rebel, H. & Zemy, H., 1931. Die Lepidopterenfaima Albaniens (Mit Berücksichtigung der Nachbargebiete). - Dcnkschrificn der iiialhem.-nalurw. Klasse. Wien 103: 37-161.
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 82
Geometridae of Turkey 5. Data on 38 new Turkish Geometridae species (Lepidoptera)
Alex Riemis
Abstract. In the provisional list of Geometridae of Turkey several species are marked as new for the Turkish fauna. In this paper full data of these species are given.
Samenvatting. Geometridae uit Turkije 5. Gegevens over 38 nieuwe Geometridae soorten voor Turkije (Lepidoptera)
Op de voorlopige lijst van de Turkse Geometridae zijn een aantal soorten aangeduid als nieuw voor de Turkse fauna. Van deze soorten worden in dit artikel de volledige gegevens venneld.
Résumé. Geometridae de Turquie 5. Données sur 38 espèces de Geometridae nouvelles pour la Turquie (Lepidoptera)
Dans la liste provisoire des Géomètres de Turquie plusieurs espèces sont mentionnées comme nouvelles pour la faime turque. Dans la présente note les informations sur ces espèces sont données.
Key words: Geometridae - Turkey - faunistics.
Riemis, A.: Rerum Novarumlaan 41 , B-2300 Turnhout, Belgium.
1. Introduction
The following Geometridae species were mentioned by me (Riemis 1994) from Turkey for the first time. Full Information on localities and dates of capture is given. It is remarquable that almost all new species were found in the North-East of Turkey. Consulting the works of Viidalepp (1976, 1979) and Vardikjan (1985) learns that many of the new species occur in Armenia (Vardekjian), the Caucasus and Transcaucasia (Viidalepp). So the populations in the North-East of Turkey make part of their natural range of distribution. The major reason that these species are now mentioned for the first time seems that so far hardly anybody has paid attention to the Geometrid fauna in this part of Turkey. Unless stated otherwise, the indication “mentioned by Vardikjan” means that the species is known from Armenia and "mentioned by Viidalepp" means that the species is known from the Caucasus and from Transcaucasia.
Specimens of all mentioned species are present in my collection. On my request for help and collaboration I got several reactions for which 1 am very gratefull. But I was completely astonished by the reaction of Prof Dr. A.0. Kogak from Ankara. Within three weeks (!) he managed to publish comments on my paper (Ko9ak 1994), a prestation which may frustrate many editors of entomologjcal periodicals. This “answer by return” is even more astonishing regarding the fact that several letters sent to him before and after publication always remained unanswered. Publishing a paper seems the only way to get to him. Anyway, thanks to Prof Dr. A.0. Kogak's remarks, I know now that the following nine species had already been mentioned from Turkey before. So, the asterisk indicating them as new for the Turkish fauna in my paper (Riemis 1994) has to be deleted. These nine species are;
Geometra papilionaria Linnaeus Rhodostrophia sieversi Christoph Epirrhoe alternato Muller Euphyia biangulata Haworth Trichodezia haberhaueri Lederer Gnopharmia rubraria Staudinger Gnophos obfuscata Denis & Schiffermüller Selenia lunularia Hübner Aspitates gilvaria Denis & Schiffermüller
Phegea 24 (2) (1. VI. 1996): 83
Species found in the literature with indications as “Asia Minor”, “Western Asia". “Mesopotamia" without exact locality within the present borders of Turkey are not withold in my list. Species trom the “Turkish part” of Cyprus have also been omitted.
II. List of species
Chlonssa pretiosaria Staudinger. Artvin; Yusufeli. (^oruh Valley, 900 m. 4/15-VII-1991,
1 ex.; Env. Kili^kaya. 14-20 km SW of Yusufeli 1000 m. 19-V11-1993, 1 ex.; 2,5 km W of Yusufeli, 900 m, 22-V11-1993, 2 ex.; Kalkar daglan, 30 km SW Sarigöl, 2000 m, 5-V111-1993. 1 ex.
Mentioned by Vardikjan and Viidalepp.
Chlorissa asphaleia Wiltshire. Kars: 7-10 km SE of Sarikami^, 2000 m, 20/24-V11-1990, 3 ex.; Van: lOkmSWgatak. 1500 m. 6-V11-1992, 1 ex.
Not mentioned by Vardikjan. Viidalepp notes Transcaucasia and North-Iran, from where this species has been described by Wiltshire in 1966.
Idaea hiselata Hufnagel. Rize: 10 km S of Óf, 200 m, 17-VI1-1989, 1 ex.
Mentioned by Vardikjan and Viidalepp.
Idaea fathmaria Oberthür. Hakkari: 10-25 km SW Hakkari, Zab River Valley, 1000- 1300 m, 16/26-V1-1990, 1 ex.
Not mentioned by Vardikjan and Viidalepp.
Scopula tessellana Boisduval. Bayburt: Kopdagi Ge^idi, 2100-2300 m, 20/22-VII-1989,
2 ex.; ibid., 2200-2400 m, 14-VII-1991, 2 ex. Erzurum: Palandöken, 5 km S of Erzurum, 2200-2500 m. 30-VI-1991. 1 ex.
Mentioned by Vardikjan. Viidalepp mentions Transcaucasia.
Scopula onentalis Alpheraky. Kars: 7-10 km SE of Sarikamis, 2000 m, 20/24-VII-1990,
1 ex.; Erzurum: Road Erzurum-ïspir. 10 km SW of Ova^ik, 2300 m, 2/12-VI1-1991.
2 ex.; Artvin; 8-10 km S of Yusufeli, Qoruh Valley, 900-1000 m, 4/9-V1I-1991, 2 ex. Mentioned by Vardikjan and Viidalepp.
Xanthorrhoe munitata Hübner. Kars: llgardagi Gegidi, 18 km S of Posof, 2500-2800 m, 18/20-V11-1989. 1 ex.; Gümüijhanc: Kopdagi Ge^idi, West-side, 2400-2600 m, 22-V11-1993, 1 ex.; 2-5 km Road to $irnak, 1 100 m, 24-VII-1993, 1 ex.
Mentioned by Vardikjan and Viidalepp.
Scotoptervx moeniata Scopoli. Artvin: Ka?kar daglari, 30 km SW Sarigöl, 2000m, 5-VHI-1993, ca 100 ex.; 5 km S Veliköy, 1200 m, 8-V11-1993, 12 ex.; Kagkar daglari, 5-15 km NW Meydancik, 1800-2000 m, 1 -VIII- 1993, 20 ex.
Not mentioned from Armenia by Vardikjan, but Viidalepp mentions Caucasus and Transcaucasia.
Scotopterys alpheraki Erschoff. Erzurum: Rd. Erzurum-ïspir, 10 km SW of Ovaipik, 2300 m, 2/12-VII-1991, 2 ex.; Artvin: Kalkar daglari, 30 km SW of Sarigöl, 2000 m,
1 5/1 8-Vll- 1991, 30 ex.; Gümü^hanc: Kopdagi Ge^idi, West-side, 2400-2600 m, 22-V11-1993, 4 ex.
Mentioned by Vardikjan and Viidalepp.
Entephria ignorata Staudinger. Bitlis: Nemrut Dagi, 2100-2400 m, 30/3 1-VII//1 -VIII- 1988, 5 ex.; Gümüijhanc: Kopdagi Ge9idi, West-side, 2400-2600 m, 22-VII-1993,
1 ex.; Nigdc; Aladag, 18 km SE of Camardi, 1800-2100 m, 27-VII-1983, 10 ex.
Not mentioned by Vardikjan. Viidalepp mentions Caucasus and North-Iran.
Epirrhoe molluginata Hübner. Erzurum; Rd. Erzurum-ïspir, 10 km SW of Ova9ik, 2300 m, 2/12-VII-1991, 12 ex.
Mentioned by Viidalepp.
Philereme vetulata Denis & Schiffermüller. Artvin: 8-10 km S of Yusufeli, (^oruh Valley, 900-1000 m, 4/9-VII-1991, 1 ex.; 12 km ESE Ardanüg, 1200 m, 8-VII-1991, 1 ex.; Gümüijhanc: 2-5 km Road to $irnak, 1 100 m, 24-VII-1993, 1 ex.
Phegea 24 (2) (1. VI. 1996): 84
Mentioned by Vardikjan and Viidalepp.
Hydriomene furcata Thunberg. Kars: 3-5 km S of Posof, 1700-1800 m, 31 -Vil- 1993,
1 ex.
Mentioned by Vardikjan and Viidalepp.
Hydriomena coerulata Fabricius. Artvin: Kalkar daglari, 5-15 km NW Meydan(?ik, 1800- 2000 m. 1 -VIII- 1993, 1 ex.
Not mentioned by Vardikjan. Viidalepp mentions the species from Iran.
Perizoma parahydrata Alberti. Artvin; Kalkar daglari, 24-30 km SW Sarigöl, 2000 m. 15/20-V11-1993, 3 ex.; Kars: 7-10 km SE Sankami.s, 2000 m, 8-VIII-1993, 1 ex.; (^amli9atak, 11 km E of Ardahan, 2100 m, 8-VIII-1993, 1 ex.
Mentioned by Vardikjan and Viidalepp.
Perizoma albulata Denis & Schiffermüller. Trabzon: 30 km E of Trabzon, 0-100 m, lO-Vl-1987, 1 ex.; Kars: 7-10 km SE Sarikami:^, 2000 m, 20/24-VII-1990, 1 ex.; ibid., 10/I4-VII-1989, 1 ex.
Mentioned by Vardikjan and Viidalepp.
Stamnodes depeculata Lederer. Bayburt: Kopdagi Ge9idi, 2100-2300 m, 20/22-VII-1989,
2 ex.; ibid., 2200-2400 m, 14-VII-1991, 1 ex.; ibid., 2400-2600 m, 22-VII-1993, 1 ex. Not mentioned by Vardikjan. Viidalepp mentions this species from the Caucasus and Transcaucasia. The specimens from the Kop Dag belong to the nominate subspecies, as do the specimens from Transcaucasia. According to Viidalepp the Caucasus specimens belong to ssp. narzhanica Alpheraki. S. depeculata is widespread in Asia, and many subspecies have been described.
Chloroclysta truncata Tengström. Kars: 7-10 km SE of Sankamnj, 2000 m, 20/24-VII- 1990, 2 ex.
Not mentioned by Vardikjan, nor by Viidalepp. Skou (1986) mentions Asia Minor in the distribution range of the species.
Thera obeliscata Hübner. Kars: 7-10 km SE of Sarikami^, 2000 m, 20/24-VII-1990,
3 ex.; ibid., 10/14-VII-1989, 3 ex.
Not mentioned by Vardikjan. According to Vidalepp the presence of this species is doubtfull in the Caucasus, but he mentions Transcaucasia.
Thera albonigrata Höfer. Bursa: Ulu Dag, 2000 m, 23-IX-1990, 4 ex.
This species is probably more widespread in Turkey, and some earlier records of "‘variata'" may actually refer to this species.
Thera cognata Thunberg. Artvin; Ka9kar daglari, 30 km SW of Sarigöl, 2000 m, 15/18- VIl-1991, 1 ex.; ibid., 5-VIII-1993, 3 ex.
Not mentioned by Vardikjan. According to Viidalepp its presence is doubtfull in the Caucasus, but he mentions Transcaucasia.
Eupithecia mesogrammata Dietze. Bitlis: Nemrut Dagi, 2200 m. 21/22-VI-1990, 1 ex.
Mentioned by Vardikjan. Viidalepp mentions Transcaucasia and North-Iran. Eupithecia subfuscata Haworth. Artvin: 12 km ESE of Ardanü9, 1200 m, 8-VII-1991,
1 ex.; Kars: 7-10 km SE of Sarikamn?, 2000 m, 20/24-VII-1990, 1 ex.
Not mentioned by Vardikjan,but mentioned by Viidalepp.
Eupithecia icterata de Villers. Kars: 7-10 km SE of Sarikami§, 2000 m, 20/24-VII-1990, 3 ex.
Mentioned by Vardikjan. Viidalepp mentions this species from the Crimea, Transcaucasia and Iraq.
Eupithecia ochrovittata Christoph. Kars: Sarikamis, 2000 m, 4-VIII-1989, 1 ex.
Mentioned by Vardikjan. Viidalepp mentions Transcaucasia.
Schistostege nubilaria Hübner. Kars: 7-10 km S of Sarikamis, 2000 m, 28-VII-1993,
1 ex.
Mentioned by Vardikjan. Viidalepp mentions the Caucasus and North-Iran.
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 85
Aplocera dervenaria von Mentzer. Adana; Nurdagi Ge9idi, 1 100 m, 27/28-IX-1991, 7 ex. This species was described by von Mentzer from Macedonia, Derven pass, 30-VIII- 1975 (above Prilep) and Kastalanovo, 1 6/1 7-IX- 1974, also in Macedonia. So far this species is only known from those localities. The species occurs also in Bulgaria, as I found some specimens of it in a parcel which I received from J. Ganev, Sofia. The discovery of this species in South-Turkey proves that dervenaria is much more widespread than known hitherto.
Calospilis pantaria Linnaeus. Bitlis: Sarikonak, 1 100 m, 29-VII-1988, 4 ex.; Hakkari; 20 km WNW of Yüksekova, 1800 m, lO-Vll-1990, 2 ex.
Mentioned by Vardikjan. Viidalepp mentions Transcaucasia.
Semiothisa rippertaria Duponchel. Kars: 7-10 km SE of Sarikami§, 2000 m, 20/24-VII- 1990, 2 ex.
Not mentioned by Vardikjan. Viidalepp doesn't mention the presence of this species in the neighbourhood of Turkey. S. rippertaria is a very local species. The most nearby known locations are Transcaspia and the South-East of Russia (Seitz).
Itame wauaria Linnaeus. Artvin: Kalkar daglan, 30 km SW Sarigöl, 2000 m, 5-VIII- 1993, 1 ex.
Not mentioned by Viidalepp. Vardikjan mentions the species from Armenia.
Rhoptria poggearia Lederer. As shown by Haussman (1993) this species does not occur in Turkey. The specimens from Turkey, thus far regarded as R. poggearia, are in fact Steeegania wolfi (Haussman, 1993).
Gnophos pseudosnelleni RJabov. Bitlis: Nemrut Dagi, 2100-2400 m, 30/3 1 -VII- 1988, 8 ex.; 12 km E of Resadiye, 1800 m, 29-VI1-1992, 1 ex.; Tunceli: 5 km S of Tanyeri, 1200 m, 21-VI1-1991, 1 ex.
Mentioned by Vardikjan. Viidalepp mentions Transcaucasia.
Gnophos ciscaucasica Rjabov. Artvin: Ka9kar daglan, 30 km SW of Sarigöl, 2000 m, 15/18-VII-1991, 1 ex.; ibid., 5-VIII-1993, 4 ex.; Ka9kar daglan, 5-15 km NW of Meydan9ik, 1800 m, 1 -VIII- 1993, 2 ex.; Kars: 7-10 km SE of Sankamis, 2000 m, 20/24-VI1-1990, 6 ex.; 3-5 km S of Posof, 1700-1800 m, 31-VII-1993, 2 ex.; Rize: Ovitdagi Ge9idi, West-side, 2500-2700 m, 22-VII-1993, 8 ex.
Not mentioned by Vardikjan, but mentioned by Viidalepp.
Gnophos anthina Wehrli. Erzurum: Ovitdagi Gc9idi, South-side, 1700-1900 m, 17/18- VII-1989, 1 ex.
Mentioned by Vardikjan and Viidalepp both from Armenia.
Boarmia roboraria Denis & Schiffermüller. Artvin: Ka9kar daglan, 24 km W of Sarigöl, 1900 m, 20-VI1-1993, 1 ex.
Mentioned by Vardikjan and Viidalepp.
Ennomos erosaria Denis & Schiffermüller. Bingöl: 21 km W of Solhan, 1350 m, 26-VII- 1988, 1 ex.
Not mentioned by Vardikjan, but mentioned by Viidalepp.
Selenia dentaria Fabricius. Artvin: Ka9kar daglan, 30 km SW of Sarigöl, 2000 m, 15/18- Vll-1991, 1 ex.
Mentioned by Vardikjan and Viidalepp.
Ourapteryx persico Ménétriés. Artvin: Ka9kar daglan, 30 km SW of Sarigöl. 2000 m, 15/18-V1I-1991, 2 ex.; 12 kw ESE gaglayan, 1500 m, 27-VII-1989, 1 ex.; Erzincan: Env. Caglayan. 1500 m, 27-VII-1989, 1 ex.; Kars: 3-5 km S of Posof, 1700-1800 m, 7-VI1-1991, 1 ex.
Mentioned by Vardikjan. Viidalepp mentions Transcaucasia.
Epione parallelaria Denis & Schiffermüller. Gümü^hanc: Kö:jcdagi Gc9idi, 1700-1900m, 21/25-VII-1989, 1 ex.; Kars: 7-10 km SE of Sankamis, 2000 m, 20/24-VI-1990,
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 86
2ex.;ibid., 10/14-VII-1989, 2 ex.
Not mentioned by Vardikjan, but mentioned by Viidalepp.
References
Haussmann, A., 1993. Beitrag zur Taxonomie und Systematik des Gnophos poggearia Lederer, 1855 Verwandscliafskreis. - Bonn.Zool.Beilr. 44 (4): 225-240.
Ko9ak, A.Ö., 1994. “Türkiye kod listesi” ile ilgili taksonomik notlar - 2. - MisceUaneous Papers 19: 5-8.
Mentzer, E. von, 1981 . Tlie group Aplocera lylhoxylala (Hübner) with A. Jen>enaria n.sp. and A. palumhata n.sp. - litU.Scand. 12: 49-56.
Rieinis, A., 1994. A provisional list of the Geometridae of Tiirkey. - Phegea 20 (4): 131-135.
Rjabov, M.A. & Vardikjan, S.A., 1964. Caucasian species of the genus Gnophos. - Trans. AcaJ. Sciences of Armenian SSR. Zoological In.slilule: 105-147.
Skou,P., 1986. The Geonieiriü moihs ofNorih Purope. E.J.Brill/Scandinavian Science Press. Leiden, Copenhagen. Vardikjan, S.A., 1985. Alias of the genilal apparalus of Armenian GeomelriJae. - An. Arm. SSR Press, Erevan. Viidalepp, J., 1976-1979. A list of the Geometridae of the USSR (hi Russian). - Rev.Eni.Rus.se LV (4); 842-852; LVI (3): 564-576; LVII (4): 752-761 ; LVIII (4): 82-798.
Wiltshire, E.P., 1966. Österreichische Entomologische Iran-Afghanistan Expeditionen. - Z.wien.enl.Ges. 51: 27-32.
Phegea 24 (2) (1. VI. 1996): 87
Boekbesprekingen
Palm, E.; Nordenropas Snudchiller Clhe Weevils of North Europe) (Coleoplera Curculionidaej Farl J : The subfamilies Brachyceritme and Oiiorhyncerinae
25 X 17 cm, 356 p„ 8 kleurenplaten. 491 tekstfiguren, Danmarks Dyreliv 7, Apollo Books, Kirkeby Sand 19, DK- 5771 Stenstrup. Denmark. Fax 0045-62.26.37.80, gebonden, 1996, DKK 400,- (ISBN 87-88757-38-2).
Dit boek behandelt de kortsnuit-snuitkevers, namelijk de onderfamilies Brachycerinae en Otiorhyncerinae Sitoninae. In het totaal worden 177 soorten besproken; dit zijn 163 soorten uit Denemarken en de grote omgeving, en 14 toevallige gasten.
De detenninatie is klassiek. De entomoloog die een snuitkever determineert, vertrekt van de onderfamilie over het genus, het ondergenus tot de soortnaam. De vreemde Deense taal van de sleutels is geen onoverkomelijke moeilijkheid. De vele detailtekeningen verduidelijken deze detennineersleutels. Bij moeilijk te onderscheiden soorten van bepaalde ondergenera is er, naast de klassieke sleutel, een tabel van de soorten in relatie met verschillende morfologische kenmerken, afgedmkt.
Een woordenboek is wel een aanrader bij het lezen en begrijpen van de verklarende tekst die bij elke snuitkeversoort hoort. Gelukkig is er na dit tekstgedeelte een Engelse samenvatting. De Deense tekst bestaat voor een groot deel uit de morfologie en de verspreiding in Noord-Europa. Deze laatste wordt trouwens op een kaartje afgebeeld dat alle Scandinavische landen omvat, Noordwest-Rusland, Lithouwen, Estland, Letland, Noord-Polen, Noord-Duitsland en Nederland. Verder bevat de tekst nog een woordje uitleg over de ecologie en de etymologie van elke soortnaam. Telkens wordt met nummers verwezen naar de detailfiguren en de afbeelding op de kleurenplaat, wat bijzonder handig is. Soms is de tekst vergezeld van een zwart-wit foto van het habitat van de kever en/of een tekening van het vraatbeeld.
Achteraan in het boek zijn er de duizend referenties en een alfabetische index. Natuurlijk zijn er nog de kleurenplaten. Elke snuitkeversoort is duidelijk, kleurecht en vergroot gefotografeerd. In het totaal zijn er 198 kevers te zien op deze platen. Van enkele soorten zijn er kleurvarianten afgebeeld.
We kunnen met dit boek op verschillende manieren detennineren, met de klassieke sleutels, met de tabellen ofwel de kever vergelijken met de foto’s. Volgens de uitgever zal de hele snuitkeverfauna van Noord-Europa in twee of drie boekdelen verschijnen. Dit eerste deel over de kortsnuit-snuitkevers is een aanrader voor elke entomoloog. Het is tevens een infonnatiebron voor landbouw- en bosbouwinstituten en universiteiten.
Lodewyckx M.
Hartmann, G., Nienhaus, F. & Butin, H.: Earhallas Waldschaden. Diagnose von liaumkrankheilen.
19 X 13 cm, 288 p.. 517 kleurenfoto’s. Verlag Eugen Ulmer. Postfach 70 05 61, D-70574 Stuttgart, paperback. 1995, DEM 42,- (ISBN 3-8001-3351-2).
De huidige kleurenatlas van boombeschadigingen is reeds een tweede, verbeterde en sterk uitgebreide uitgave. De uitbreiding ligt voornamelijk op de beschadigingen aan de stam en de schors, waarvoor ongeveer 100 extra foto’s in het boek werden opgenomen. De tekst begint met een gebaiiksaanwijzing voor het boek. Het is namelijk zo opgevat dat men met zo weinig mogelijk tijdverlies zo snel en nauwkeurig mogelijk bij het juiste vraat- of ziektebeeld komt. Men dient wel te weten om welke boom het gaat. want het boek is ingedeeld volgens de soorten.
Het hoofdaccent ligt op de kleurenfoto’s. Die zijn alle van uitstekende kwaliteit en de meeste ziekte- en vraatbeelden kunnen er zonder meer mee gedetermineerd worden. Niet minder dan 134 bladzijden zijn ingeruimd voor naaldbomen en 116 voor loofbomen. Haast elke bladzijde bevat één of meer kleurenfoto’s en de bijhorende tekst staat op dezelfde bladzijde afgedrukt. Deze tekst is telkens in drie stukken opgedeeld: een eerste deel geeft een korte beschrijving van het ziektebeeld, een tweede deel geeft informatie over gelijkende ziektebeelden waarmee verwisseling mogelijk is en een derde deel bevat inlichtingen over de omstandigheden waarin het ziektebeeld optreedt. Dit laatste kunnen begeleidende verschijningsvonnen zijn, oorzaken van de beschadigingen, biologie van de veroorzakers (meestal kevers en rupsen) enz. Soms wordt er ook naar specifieke literatuur verwezen.
Het boek is keurig uitgegeven en, zoals reeds gezegd, rijkelijk geïllustreerd. Het is bedoeld voor al wie met beschadigingen van bomen te maken krijgt, in de eerste plaats bosbouwkundigen, maar daarnaast ook iedereen die met de gezondheid van bossen te maken heeft. Entomologen die hun eerste stappen zetten in de wereld van bladmineerders. kunnen uit dit boek leren dat de vlekken op de bladeren door heel wat meer oorzaken kunnen ontstaan dan door de vraat van rupsen alleen.
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1996): 88
W.O. De Prins
Coleophora tanaceti MUhIig, 1865 et Coleophora supinella Ortner, 1949, espèces nouvelles pour la faune beige (Lepidoptera: Coleophoridae)
Francis Coenen
Samenvatting. Coleophora lanaceli Mühlig, 1865 en Coleophora supinella Ortner, 1949. nieuw^e soorten voor de Belgische fauna (Lepidoptera: Coleophoridae)
De auteur vermeldt twee nieuwe soorten Coleophondae voor de Belgische fauna. Van Coleophoridae supinella Ortner. 1949 werd één vrouwtje verzameld te Resteigne (bij Han-sur-Lesse, prov. Luxemburg) op 7.V1.1981 en van Coleophora lanaceli Mühlig. 1865 werden enkele zakken verzameld op Tanaceiu/n te Brussel in augustus 1985.
Abstract. ( 'oleophora lanaceii Mühlig, 1 865 and ( ’oleophora supinella Ortner. 1 949. new for the Belgian fauna (Lepidoptera: Coleophoridae)
Tlie author mentions two new Coleophorids for the Belgian fauna. On 7 June 1981 he caught a female of Coleophora supinella Ortner, 1949 at Resteigne (near Han-sur-Lesse, prov. of Luxembourg). Several cases of Coleophora lanaceli Mühlig, 1865 were found in August 1985 at Brussels on Idnaceium.
Key w ords: Belgium - faunistics - Coleophora tanaceti - Coleophora supinella.
Coenen. F.: av. Du Haut-Champ 18, B-1080 Bnixelles.
1. Coleophora tanaceti Mühlig, 1865
Au cours de promenades dans la région bruxelloise (Poelbos), en aoüt 1985, nous avons eu l’attention attirée par des fourreaux de Coleophora fixés a la face supérieure des fleurs de Tanaisie (Tanacetum). La détermination en fut aisée, et confirma la présence de Coleophora tanaceti Mühlig. 1865 en Belgique, espèce qui a notre connaissance n’avait jamais été signalée.
C’est principalement vers la fin aoüt qu’il faut rechercher ce petit fourreau, d’environ 8 a 1 1 mm de long, de couleur brun foncé sur les fleurs de Tanacetum vulgare (fig. 1). II est généralement posé a Fhorizontale sur la fleur, et il n'est pas rare d’en voir plusiers sur la même inflorescence. et parfois sur les tiges sous les fleurs.
Toutefois. malgré les diverses tentatives d’élevage que nous avons réalisées, et ce durant plusieures années successives. aucun exemplaire adulte n’a pu être obtenu.
II est vrai que cette espèce appartient au nombre des espèces qui hivernent a 1’état larvaire. et rares sont les élevages de Coleophores qui réusissent dans ces conditions. L'idéal étant de pouvoir retrouver les fourreaux au printemps.
La littérature donne une répartition assez complete. En effet, Eespèce est connue d’Allemagne, du Danemark, des Pays-Bas, de EEurope centrale et du nord-ouest. ainsi que de Hongrie et de Bulgarie. Pourtant. si Eadulte ne se rencontre pas fréquemment, nous avons toutefois pu observer les fourreaux, parfois en grandes quantités, dans les régions bruxelloises, liégoises (Barchon) et couvinoises (Nismes. Olloy, Olignies, etc.).
Phegea 24 (2) (1. VI. 1996): 89
Fig. 1: Fourreau de Coleophoru latiaceli Mühlig, 1865; Belgique, prov. Brabant, env. du Poelbos, Jette-Bruxelles, aout 1985.
2. Coleophora supinella Ortner, 1949
C’est Ie 7 juin 1981 qu’une femelle de cette petite espèce a pu être récoltée a Resteigne (prés de Han-sur-Lesse, prov. Luxembourg). Ne disposant d’aucune référence pour la détermination, l’exemplaire fut envoyé a Monsieur G. Baldizzone. Qu’il regoive ici nos plus sincères remerciements.
Le seul ouvrage a faire référence a la biologie de cette espèce est celui de S. Toll (1962), qui donne une figure du fourreau, mais ne précise rien de plus au sujet de la biologie.
Coleophora supinella étant mentionnée dans la liste de P. Leraut (1980), comme ayant été capturée par H.G. Amsel a St.-Crépin, dans les Hautes-Alpes (France).
Références
Leraut, P., 1980. Usie syslémalique el syiumymique des Lépidoplères de France. de Belgique et de Corse. Supplément a Alexanor.
Toll, S., 1962. Materialen zur Kenntnis der palaarktischen Arten der Familie Coleophoridae. - Acia zoologica cracoviensia 7(16); 577-720, 133 pl.
Phegea 24 (2) ( 1 .VI. 1 996): 90
Pandivirilia eximia Meigen, een nieuwe soort voor de Belgische fauna (Diptera: Therevidae)
John Reichwein & Pierre van der Wielen
Abstract. Pandivirilia exmiia Meigen, a new species for the Belgian fauna (Diptera: TTierevidae)
One female of Pandivirilia eximia was captured near Ovifat (Hautes-Fagnes) on 4 July 1991. The species is new for the Belgian fauna.
Résumé. Pandivirilia eximia Meigen, espèce nouvelle pour la faune beige (Diptera: Therevidae)
Une femelle de Pandivirilia eximia fut capturée prés d’Ovifat (Hautes Fagnes) Ie 4 juillet 1991. C’est la première mention de cette espèce en Belgique.
Key words: Pandivirilia eximia - Belgium - faunistics.
Reichwein, J.: P. Breughelstraat 5, NL-5062 LG Oisterwijk, Nederland.
Op 4 Juli 1991 kwam de tweede auteur, tijdens een kamp van de Jeugdbond voor Natuur- en Milieustudie, met een hem onbekende, grote vlieg aanzetten. Deze vlieg was door hem gevangen op de grond in een droog sparrenbos in het Warche-dal bij Ovifat in de Hoge Venen. De vlieg was hem opgevallen door haar grootte, tekening en gedrag